قلمرو رنگ‌ها در بین کودکان اوتیستیک/تأثیر رنگ در محیط آموزشی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم

ستی مولایی؛ هیچ کس نمی‌تواند منکر تأثیر رنگ‌ها در آموزش، به ویژه برای کودکان مبتلا به اوتیسم شود. بنابراین لازم است در تمامی مراحل طراحی فضای آموزشی کودکان اوتیسم به اهمیت رنگ‌ها توجه داشته باشیم و با توجه به این آگاهی سعی کرده از هر رنگ در جای خود استفاده کنیم، تا تاثیرات مثبت آن به مرور زمان نمایان شود. همچنین؛ باید تمهیدات مناسبی برای ایجاد نوعی توازن بین این کودکان و فضای اطرافشان اندیشید تا در سایه این دوستی و شیفتگی، یادگیری به راحتی و با لذت انجام شود. بنابراین برای رسیدن به هدفی خوب و سازنده و استفاده بهینه از رنگ ها در آموزش، لازم است تا نظر روانشناسان را در این موضوع بدانیم. پس اگر شما هم دارای کودکی با اختلال اوتیسم هستید یا دغدغه یادگیری را دارید با ما در این مطلب همراه شوید.  

عوامل فیزیکی محیط آموزشی:

یکی از ابعاد محیط آموزشی کودکان اوتیستیک عوامل فیزیکی است. در حالی که نمی‌توان اثرات آن بر انگیزه و تمایل به تحصیل نادیده گرفت، عوامل فیزیکی مرتبط با محیط‌های آموزشی کودکان اوتیستیک به شرح زیر دسته بندی می‌شوند:

1. نور و عوامل مرتبط مانند میزان و شدت نور، نوع نور (طبیعی یا مصنوعی)

2. ابعاد خارجی کلاس شامل دیوارها، درها و کف کلاس، سرانه مساحت و سرانه فضای کلاس.

3. رنگ و تأثیر آن بر آموزش و محیط‌های آموزشی

4. گرمایش و تهویه کلاس

5. وضعیت آکوستیک

6. سازماندهی فضاها 

رنگ و معنی آن

رنگ یک پدیده ذهنی، یعنی درک ما از امواج با طول موج های مختلف است. به عبارت دیگر، تأثیر ما از طول موج‌های مختلف است که رنگ را می‌سازد. به گفته یک فیزیکدان، رنگ روشن دارای طول موج مشخص و قابل ثبت است. یک فیزیولوژیست رنگ را تنها اثر نور بر سلول‌های خاص می‌داند. اما به طور کلی رنگ به عنوان یک عنصر بصری برای توصیف موضوع اثر و ویژگی‌های آن و به عنوان عنصری نمادین و استعاری است که معانی عمیق و درونی اثر و اجزای آن را نشان می‌دهد. دنیایی که ما به آن نگاه می‌کنیم از دو عنصر مهم بصری شکل و رنگ تشکیل شده است که لازمه یکدیگر هستند. رنگ برای همه مهم است و جایگاه ویژه‌ای در آموزش دارد.

رنگ از دیدگاه روانشناسی

روانشناسی که به رابطه ذهن و رنگ توجه خاص دارد، آن را ذاتی و جدایی ناپذیر از روان می‌داند، به طوری که اگر در انتخاب رنگ‌ها به این موضوع توجه شود، رنگ بسته به بافت فرهنگی، احساسات متفاوتی را در افراد ایجاد می‌کند و می‌تواند باعث ایجاد سردرگمی شود. حتی رنگ‌ها باعث واکنش‌های فیزیولوژیکی متفاوتی در فشار خون، ضربان قلب، سیستم تنفسی، هضم و دمای بدن هم می‌شوند. هارمونی در رنگ مانند هارمونی در نت‌های موسیقی است. رنگ می‌تواند با اجتناب از یک محیط یکنواخت، دامنه توجه را بهبود بخشد. همچنین می‌تواند از طریق تحریک ذهنی تمرکز دانش آموزان را افزایش دهد.

اثرات روانی رنگ ها

تحقیقات روانشناسی محیطی ثابت کرده است که نوع ترکیب رنگی که در فضا استفاده می‌شود بر وضعیت روحی انسان تاثیر می‌گذارد. و اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که به این نکته توجه کنیم که مدت زمانی که کودکان اوتیسمی در این فضای بسته می‌گذرانند بسیار طولانی است و در این محدوده سنی تاثیرات محیطی از همه مهم‌تر است. با نگاهی به تحقیقات مختلفی که در طول زمان برای تأثیر هر رنگ خاص انجام شده است، می‌توان با دقت بیشتری مشخص کرد که چه رنگ‌هایی برای فضاهای آموزشی کودکان اوتیسمی مناسب‌تر  هستند.

هر رنگی از نظر سردی و گرمی تاثیر خاصی بر انسان دارد. افراد مبتلا به اوتیسم وقتی هر رنگی را می‌بینند، واکنش‌هایی در خود دارند که باعث تعامل در قلمرو و روان آنها می‌شود. این واکنش هایی که پس از مشاهده رنگ‌ها رخ می‌دهد، نشان دهنده تأثیر ذهنی و روانی رنگ‌ها است و ممکن است به طرق مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

رنگ آبی

رنگ آبی به آنها کمک می‌کند تا مسائل درونی خود را بیان کرده و آرامش پیدا کنند، اما باید دانست که تأثیر رنگ‌ها و روان ادراکات و ظرفیت مغز افراد مبتلا به اوتیسم متفاوت است.

رنگ سفید

رنگ سفید نور را منعکس می‌کند و فضا را بزرگتر نشان می‌دهد. با این حال، استفاده بیش از حد از رنگ سفید ممکن است فضای سرد و خشن ایجاد کند که باعث ناامنی در این کودکان می‌شود. این رنگ برای بیمارانی که تلاش می‌کنند سلامت روحی و جسمی خود را بازیابند، حسی ناآشنا و بیگانه ایجاد می‌کند. متاسفانه، این رنگ خاصیت تسکین دهنده ندارد.

زرد ممنوعه

روانشناسان توصیه می‌کنند در محیط‌های آموزشی این کودکان از رنگ آمیزی اصولی بنا به این کودکان انجام شود. به عنوان مثال از رنگ زرد اصلا استفاده نشود. این نتیجه‌گیری به ماهیت محرک رنگ زرد برمی‌گردد که باعث عدم تمرکز و آرامش آنها می‌شود.

صورتی آرامش بخش

استفاده از رنگ صورتی در محیط باعث ایجاد احساس امنیت و اطمینان در فضا می‌شود. تجربه نشان داده است که صورتی موثرترین رنگ در محیط است که به آرامش و سرکوب رفتارهای پرخاشگرانه کمک می‌کند. سازمانی در کالیفرنیا دریافت که اگر کودکان اوتیسمی را در یک حباب صورتی قرار دهند، بلافاصله آرام می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد که صورتی رنگ مناسبی برای کودکان دارای ناتوانی‌های یادگیری به ویژه افراد مبتلا به اوتیسم است.

(قرمز، نارنجی و زرد) باعث هوشیاری ذهنی

رنگ‌های روشن به ویژه رنگ های گرم (قرمز، نارنجی و زرد) باعث هوشیاری ذهنی و افزایش فعالیت های خاص و بهره هوشی افراد مبتلا به اوتیسم می‌شود. بنابراین باید از این رنگ‌ها بیشتر در کلاس‌های آموزشی استفاده کرد.

منبع:

https://autismkerman.ir/en/articles/the-effect-of-color-in-the-educational-environment-for-children-with-autism-spectrum-disorder