کشاورزی چگونه دریاچه آرال و ارومیه را خشک کرده است

به گزارش محیانیوز،کیلومتر دورتر از دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه ایران و دومین دریاچه بزرگ آب شور دنیا در منطقه‌ای در جنوب کشور قزاقستان دریاچه‌ای مشابه با شرایط نگین فیروزه‌ای شمال غربی ایران وجود دارد که برداشت بیش از حد آب حوضه آبریز آن برای کشاورزی باعث شده خشک شود؛ دریاچه آرال.

دریاچه آرال یا دریاچه خوارزم، دریاچه‌ای آب شور در شمال کشور ازبکستان و جنوب کشور قزاقستان است که زمانی با ۶۸ هزار کیلومتر متر مربع مساحت جزو ۴ دریاچه بزرگ جهان بوده است، اما هم اکنون بخش زیادی از آن تبدیل به کویری سمی شده است و حتی بر اساس عکس ماهواره‌ای ناسا که دو سال پیش منتشر شد بخش شرقی این دریاچه کاملا خشک شده است.

استفاده بیش از حد آب برای کشاورزی، عامل خشکی دریاچه ارومیه و آرال

روزنامه «اقتصاد پویا» در سرمقاله‌ای مقصر خشک شدن دریاچه ارومیه را مردم و نمایندگانی دانست که برای تأمین نیاز‌های کشاورزی و خانگی آذربایجان بار‌ها خواستار انتقال آب از رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌ریزند به شهر‌های دیگراستان استفاده شدند.

عامل خشک شدن دریاچه آرال هم با دریاچه ارومیه مشابه است؛ آب دریاچه آرال توسط دو رودخانه آمو دریا و سیر دریا تامین می‌شود، اما از سال ۱۹۶۰ شوروی برای استفاده کشاورزی و تولید پنبه که در آن زمان به عنوان طلا سفید شناخته می‌شد آب این دو رود را وارد کانال‌ها کرد و این منجر به شروع خشک شدن دریاچه آرال شد.

با کمتر شدن آب این دریاچه شوری آن افزایش پیدا کرد و باد خاد خاک‌های آلوده آن دریاچه را به اراضی‌های اطراف آن برد و این منجر شد حتی کشاورزی در آن منطقه به آب بیشتری هم نیاز داشته باشد و تا سال ۲۰۰۵ این دریاچه نیمی از آب خود را از دست داد و حال اتفاقی رخ داده است که برخی آن را " یکی از بدترین فجایع محیط زیستی زمین می‌دانند. "

با خشک شدن دریاچه آرال صنعت ماهیگیری در آن منطقه نابود شد، ۶۰ هزار نفر شغل‌های خود را از دست دادند. از سوی دیگر طوفان‌های شنی پیامد دیگر خشک شدن این دریاچه بودند که منجر به آلودگی هوا، و شیوع انواع بیماری‌ها در آن منطقه شدند.

البته شرایط در همه‌ی بخش‌های آرال به یک شکل نیست.

آرال شمالی احیا می‌شود؟

در سال ۱۹۸۷ میلادی، دریاچه آرال به دو بخش تقسیم شد؛ آرال کوچک شمالی در قزاقستان و آرال بزرگ جنوبی در ازبکستان که بعد به دو قسمت آرال شرقی و غربی تبدیل شد. در سال ۱۹۹۵ میلادی بانک جهانی و دولت قزاقستان شروع به ساخت سد کوکارال کردند که اجازه نمی‌داد آب از قسمت شمالی وارد قسمت جنوبی شود و روش آبیاری را در اطراف رود سیر دریا بهتر کردند.

برنامه‌های قزاقستان هم برای نجات دریاچه آرال موثر بود، از بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸ میلادی مساحت قسمت شمالی دریاچه آرال حدود ۸۰۰ کیلومتر مربع افزایش یافت، این اتفاق بسیاری را حیرت زده کرد و باعث شد صنعت ماهیگیری در قسمت شمالی دریاچه آرال دوباره رشد یافت، باران بیشتری در آن منطقه ببارد و ...

در واقع علت اصلی اینکه دریاچه آرال شمالی شروع به احیا کرد ساخت سد کوکارال بود، ساخت این سد ۱۳ کیلومتری منجر شد تا ارتفاع آب دریاچه ۳ سانتی متر افزایش پیدا کند.

پس از آن برای سال‌ها بحث‌های زیادی در رابطه با اجرای نقشه دوم برای احیا آرال شمالی بود؛ بزرگتر کردن سد کوکارال، اتفاقی که اگر رخ می‌داد بر اساس پیشبینی متخصصان تا ۱۷ سال بعد آب به دریاچه آرال باز می‌گشت. اما در چند ماه اخیر این تصمیم گرفته شده است که نقشه دوم با تاخیر اجرا شود و به جای آن میزان آبی که از سیر دریا به دریاچه آرال وارد می‌شود افزایش پیدا کند.

آرال بزرگ در حال خشک شدن.

اما از سوی دیگر در آرال بزرگ اوضاع متفاوت است، دولت ازبکستان هیچ اقدامی برای کاهش برداشت آب برای تولید پنبه از رودخامه آمو دریا نکرده است، این کشور هنوز یکی از بزرگترین تولید کننده‌های پنبه در جهان است و حتی از قسمت‌های خشک شده دریاچه آرال نقت استخراج می‌کند.

در واقع در گزارشی هم که ناسا در سال ۲۰۱۴ منتشر کرد بخش شرقی آرال بزرگ خشک شده و به یک کویر تبدیل شده است. یک نویسنده بریتانیا که در حال نوشتن کتابی در رابطه با زندگی افرادی که در اطراف دریاچه آرال زندگی می‌کنند درباره این قسمت که به یک کویر تبدیل شده گفته بود: تصویر غم انگیزی است، اما یک چیز زیبایی درباره آن وجود دارد؛ در آنجا شما احساس می‌کنید که در مریخ یا ماه دارید رانندگی می‌کنید.