پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های خارجی از جمله واتساپ و اینستاگرام در چند روز اخیر در کشور فیلتر شدند. علاوه‌ بر این، مایکت‌های داخلی نیز این اپلیکیشن‌ها را حذف کردند که گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که آن‌ها نیز مانند برای همیشه در کشور فیلتر شدند. به همین علت بحث استفاده از پلتفرم های داخلی دوباره داغ شده‌‌ است.

جریان فیلترینگ در ابتدا برای حمایت از پیام‌رسان‌‎های بومی اتفاق افتاد، اما با مرور زمان مشخص شد که پلتفرم‌های داخلی به دلیل عدم اعتماد جامعه و نداشتن کارایی مناسب مانند رقبای خارجی خود، نتوانستند آنطور که باید کاربران ایرانی را به خود جذب کنند. این ماجرا برای واتساپ و اینستاگرام نیز صدق می‌کند؟

علت عدم اطمینان به پلتفرم های داخلی چیست؟

سیاوش علی احمدی؛ کارشناس حوزه فناوری در گفتگو با تجارت‌نیوز می‌گوید: «در کشور پلتفرم‌هایی مانند اسنپ و تپسی وجود دارند که حتی اگر رقیب جهانی آن‌ها یعنی تاکسی اینترنتی اوبر به بازار کشور شود، کاربران خود را از دست نمی‌دهند و به صورت گسترده از آن‌ها استفاده می‌شود.»

او توضیح می‌دهد:«اصولا زیرساخت‌های پلتفرم های داخلی ضعیف هستند و به نوعی کد اصلی آن‌ها از پروژه‌های منبع باز (open source) برداشته‌ شده‌ است. به بیان دیگر از کدهای نمونه‌ خارجی استفاده کردند، اما چون به منایع اصلی کدها دسترسی ندارند، نمی‌توانند زیرساخت‌های امنیت را به خوبی تامین کنند.

پروژه‌های متن باز ، پروژه‌هایی هستند که سورس کد آنها در اختیار عموم قرار می‌گیرد تا تمام برنامه نویس‌ها بتوانند آنها را توسعه بدهند.

آن زمانی که تلگرام با فیلترینگ مواجه شد؛ پیام‌رسان آی‌گپ به عنوان نمونه داخلی کاملا مانند تلگرام عمل می‌کرد، اما چرا کاربران به سمت استفاده از آن نرفتند؟ زیرا از تامین امنیت حریم خصوصی خود در این پلتفرم مطمئن نبودند.»

علی احمدی با اشاره به بدافزارها، بیان می‌کند:«با وجود بدافزارهایی که در فضای وب وجود دارند و به نوعی می‌توانند عامل حضور در حریم خصوصی افراد در تلفن همراه شوند. در کشور ما نیز یکی از دلایلی که مردم از پلتفرم های بومی حمایت قابل قبولی نمی‌کنند، این موضوع است. حریم خصوصی خود را در پلتفرم های داخلی در خطر می‌ببیند.

در سوی دیگری از ماجرا؛ پلتفرم های داخلی معمولی از امکانات کمتری نسبت به پلتفرم‌های خارجی برخوردار هستند. این تفاوت امکانات حتی در پیام‌رسان‌های خارجی نیز وجود دارد. به عنوان مثال دنیای تلگرام با واتساپ با یکدیگر بسیار متفاوت‌تر است. خدمات تلگرام زیادتر و پیشرفته‌تر است، چه بسا کاربران بیشتری هم نبست به واتساپ دارد. درباره پلتفرم‌های داخلی هم موضوع همین است.»

پلتفرم‌ های خارجی با وجود فیلترینگ هم کاربران بیشتری دارند!

براساس گزارش‌ها درحالی که ۷۱ درصد ایرانیان از واتساپ، ۵۳ درصد ایرانیان از اینستاگرام و ۴۰ درصد ایرانیان از تلگرام استفاده می‌کنند و میلیون‌ها ایرانی به سرویس‌های مختلف گوگل (از جیمیل و گوگل‌مپ تا یوتیوب) وابسته‌اند، اینستاگرام به تنهایی بانی بیش از ٣۰۰ هزار کسب و کار آنلاین در خود نیز است.

همچنین، با وجود فیلتر دو ساله تلگرام هنوز درصد کاربران اینستاگرام حدودا چندین برابر پیام‌رسان‌های مشابه داخلی است.

طبق گزارش مرکز افکارسنجی ایسپا در خرداد امسال، اپلیکیشن روبیکا با ۵.۷ درصد، بیشترین دنبال کننده‌ را میان اپلیکیشن‌های داخلی دارد. پس از آن پیام‌رسان سروش با ۳.۶ درصد، بله با ۲.۲ درصد، ایتا با ۴.۴ درصد، آی گپ با ۱.۸ درصد و گپ با ۰/٣ درصد مورد توجه کاربران قرار گرفته‌اند.

حالا به نظر می‌رسد با فیلترینگ‌های گسترده‌ای که در چند روز اخیر اتفاق افتاد، مانند سال ۹۷ که مسئولان تلگرام را با هدف حمایت از پیام‌رسان‌های بومی فیلتر کرده بودند، باز ممکن است چندین میلیارد هزینه صرف اپلیکیشن‌های جایگزینی شود که کاربران طبق تجربه، استفاده از پلتفرم‌ های جهانی با فیلترشکن و کمترین پهنای باند را به آن‌ها ترجیح می‌دهند. با این حال، به نظر می‌رسد که این سیاست‌گذاری‌ها، جز هدر رفت منابع مالی تاکنون نتیجه قابل قبولی نداشته‌اند.

بودجه‌های چند صد میلیاردی برای پلتفرم های داخلی به کجا رسید؟

اردیبهشت سال ۹۷ و در راستای حمایت از پیام رسان‌های داخلی، برخی از پیام‌رسان‌های داخلی، وام پنج میلیارد تومانی دریافت کردند. پس از آن نیز قرار بود که فاز دوم حمایت از پیام رسان‌های بومی با ۳۰۰ میلیارد تومان بودجه اجرایی شود.

تسهیلات تعلق گرفته‌ به پیام‌رسان‌های داخلی طبق اطلاعات موجود با سود ۸ درصد و بازپرداخت ۳۶ ماهه‌ بود و طی ماه‌های گذشته نیز به آن‌ها مهلت دوباره شش ماهه برای بازپرداخت و تسویه این وام به شرکت‌ها داده‌ شد.

با وجود هزینه‌های کلان برای توسعه پلتفرم های داخلی، اما همچنان آن‌ها به عمومیت و پیشرفت قابل توجه دست‌ نیافته‌اند، ایا پس از این قرار است که دوباره بودجه‌های کلان صرف شود یا فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی برداشته‌ می‌شود؟

علی احمدی، کارشناس حوزه فناوری همچنین، درباره بودجه‌های کلانی که صرف توسعه پیامرسان‌ها و پلتفرم های داخلی می‌شود؛ اینگونه گفت:«این امکان وجود دارد که حتی با وجود تجربه‌های نه چندان موفق باز هم شاهد اعطای بودجه به پلتفرم‌های داخلی باشیم چراکه توسعه چنین پلتفرم‌هایی در دستور کار است.»