هیچ‌کس نمی‌داند اولین بار چه کسی پیشنهاد داد که در میدانی میان طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه، جایی که تهران سهم طبقه متوسط می‌شود، یک تابلوی عظیم تبلیغاتی با ابعاد ۱۸۵۰*۴۷۵۰ سانتی‌متر نصب شود که بنرهایش در مناسبت‌های مختلف بارها و بارها به محلی میان چالش موافقان و مخالفان تبدیل شود.
چه آن روزی که بنری به مناسبت جام‌جهانی و هوادارانش بدون تصویری از زنان منتشر شد، چه بنری در پنج‌شنبه گذشته با عنوان زنان سرزمین من با تصاویری از زنانی که به انتشار عکس‌شان اعتراض داشتند، بنری که عمرش به یک شبانه‌روز قد نداد.
این تابلوی عظیم که گویا بزرگ‌ترین تابلوی تبلیغاتی ایران و حتی منطقه محسوب می‌شود، به دیوارنگاره میدان ولیعصر شهرت دارد و بهمن ماه ده سال پیش، یعنی سال ۱۳۹۱ ساخته شده است.
متولی اصلی این دیوارنگاره سازمان هنری رسانه‌ای اوج متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، در توضیح مختصری که درباره این تابلوی تبلیغاتی روی سایت این سازمان قرار گرفته، نوشته شده است: «...از دیگر اهمیت‌های دیوارنگاره میدان ولیعصر می‌توان به به‌روز بودن، پیام داشتن و گرافیک خوبِ این دیوارنگاره اشاره کرد که این نکات باعث ایجاد بحث و گفت‌وگو میان مردم و کارشناسان شده و دقیقا به همین علت است که آنها دیوارنگاره میدان ولیعصر را یک رسانه مؤثر می‌دانند.»
البته این تنها رسانه موجود در ایران است که ظاهرا برای تاسیس، مراحل دریافت مجوز را سپری نکرده است. آن طور که محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر پیشین تهران به خبرآنلاین می‌گوید، این فضا از سال ۹۱ با درخواست سازمان هنری رسانه‌ای اوج، در زمان شهرداری محمدباقر قالیباف، بدون طی کردن سازوکارهای اداری به این سازمان واگذار شده است.
او می‌گوید: «نصب این‌گونه تابلوهای تبلیغاتی با توجه به مصوبات موجود با اجازه و مجوز سازمان زیباسازی شهرداری تهران که در ذیل معاونت خدمات شهری انجام وظیفه می‌کند، انجام می‌شود، از آنجایی که تابلوهای تبلیغاتی جزو منابع درآمدی شهرداری‌ها محسوب می‌شود، معمولا طی مزایده‌هایی این تابلوها در اختیار شرکت‌ها و نهادها قرار می‌گیرد.»
او تاکید می‌کند: «اما این دیوارنگاره در کنار تعداد قابل توجهی از تابلوها و عرشه‌های موجود در خیابان‌ها و اتوبان‌های شهر تهران کلا در اختیار سازمان اوج است و زیرنظر شهرداری تهران نبوده و نیست.»
به گفته حق‌شناس در سال ۹۱ این دیوارنگاره مصوبه و مجوزی از سوی شورای شهر یا شهرداری تهران نداشته است اما: «اینکه بعدها سازمان اوج برای این دیوارنگاره دنبال مجوز بوده یا خیر و اینکه مجوزی صادر شده، اطلاع دقیقی ندارم و بعید می‌دانم که بعدها چنین مجوزی صادر شده باشد.»
کدام محتوا، کدام تایید؟
جنجالی که پنج‌شنبه گذشته با نصب تصاویری از فروغ‌فرخزاد، مه‌لقا ملاح، توران میرهادی، سیمین دانشور، پروین اعتصامی، ایران درودی، فاطمه معتمدآریا، مرضیه برومند، نفسیه مرشدزاده، مریم میرزاخانی و ... به وجود آمد، این سوال را در ذهن‌ها پررنگ کرد که چه کسی درباره محتوای منتشرشده در این دیوارنگاره تصمیم می‌گیرد و مجوز و تاییدیه آن از کجا می‌آید؟
براساس قوانین شهری محتوای همه تابلوهای تجاری و فرهنگی پایتخت در کمیته تبلیغات فرهنگی سازمان زیباسازی شهر تهران باید تایید و سپس اجازه اکران پیدا کند، اما ظاهرا این قانون سفت و سخت، شامل حال این دیوارنگاره نیست، و جایی در اتاق فکر یا شبیه به آن در سازمان اوج درباره محتوای آن تصمیم می‌گیرد.
این اتاق فکر البته پیش از این نیز وقتی پای زنان در میان بود، باز مجبور شد دستور دهد که بنر اکران شده حذف شود. دیوارنگاره «با هم قهرمانیم؛ یک ملت، یک ضربان» در خرداد ۱۳۹۷ که ایران به جام جهانی فوتبال راه یافته بود، به دلیل اینکه همه حاضران در تصویر منتشر شده مردان بودند، مورد انتقادات شدید قرار گرفت و جایش را با تصویری دیگر که فقط یک زن در آن حضور داشت،عوض کرد.
دیوار مهربانی!
سوال دومی که دست‌کم در شبکه‌های اجتماعی بعد از دیوارنگاره زنان سرزمین من، بارها تکرار شد به هزینه نصب تصاویر منتشر شده برمی‌گشت. سوالی که به شکل دیگری از سوی عضو شورای شهر پنجم پاسخ داده می‌شود: «پیش از اینکه بیاییم درنظر بگیریم هربار چاپ این بنرها چقدر تمام می‌شود، بیاییم به هزینه‌های اولیه این کار هم فکر کنیم، این تابلوی عظیم که بخش مهمی از میدان ولیعصر را به خود اختصاص داده، جلوی یک ساختمان نصب شده که قطعا هزینه‌ای بابت این کار باید به صاحبان حقیقی یا حقوقی آن از سوی اوج پرداخت شود، فارغ از این موضوع با توجه به ابعاد و موقعیت تجاری این مکان آنچه که باید به عنوان حق شهروندان از درآمد واگذاری این تابلو صرف شهر شود، رایگان در اختیار یک سازمان قرار گرفته است.»
حق‌شناس می‌گوید: «مطمئنا همه برندهای تجاری مشتاق هستند حتی به اندازه یک روز هم که شده از این امکان وسیع تبلیغاتی با پرداخت هزینه کلان استفاده کنند در حالی که این فضا بدون توجه به حق شهروندان به راحتی واگذار شده و به نظرم آقای قالیباف باید دراین‌باره پاسخگو باشد.»
هرچند که عضو پیشین شورای شهر تهران اطلاع دقیقی از هزینه هربار چاپ و اکران این دیوارنگاره ندارد اما در سال ۱۳۹۷، محمد ذوقی، مدیر روابط‌عمومی وقت سازمان اوج در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که هزینه طراحی، چاپ و نصب هر دیوارنگاره حدود ۴ تا ۵ میلیون تومان است.
اما با گذشت ۴ سال از آن گفت‌وگو همه چیز تغییر کرده است، صاحب یک شرکت تبلیغاتی در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: «بسته به جنس و نوع جوهر به کار رفته، برای هر متر از این نوع تبلیغات حدود ۵۰ تا ۱۵۰ هزار تومان پرداخت می‌شود که برای این سازه با حدود هزار متر مربع حدود ۵۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان هزینه بنر و چاپ خواهد بود.»
او ادامه می‌دهد: «حدود ۲۰ الی ۳۰ میلیون تومان هم هزینه نصب این سازه را باید محاسبه کنید که در کل بین ۷۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان هر بار تعویض تبلیغات این دیواره آب می‌خورد.»
با این تفاسیر چه با مجوز، چه بدون مجوز، طراحان این دیوارنگاره اگر حق شهروندان را در نظر بگیرند، حتی اگر از زنان سرزمین‌مان اجازه‌ای برای انتشار عکس‌های‌شان نمی‌گیرند، بهتر است قبل از همه این هزینه‌ها محتوا را بیشتر بسنجند. به این ترتیب شاید آن همه هزینه با دلخوری و هزاران واکنش منفی، یک شبه راهی سطل زباله نشود.