سوزش و درد هنگام ادرار عموماً نشان دهنده عفونت مجاری ادراری (UTI) است. البته علل متفاوتی برای درد و سوزش هنگام ادرار کردن وجود دارد. سوزش ادرار در میان بانوان شایع‌تر است و در بین آقایان نیز بیشتر در سنین بالا مشاهده می‌شود. در صورت تحمل درد هنگام ادرار کردن حتماً باید برای بررسی وضعیت و تشخیص مشکل به متخصص اورولوژی مراجعه کرد.سوزش ادرار عارضه‌ای شایع است و مشکل درصد قابل توجهی از مراجعین اورولوژی محسوب می‌شود.

علل سوزش ادرار

عفونت مجاری ادراری (میزراه، مثانه یا کلیه) شایع‌ترین علت درد و سوزش هنگام ادرار است. سیستیت (التهاب مثانه)، پیلونفریت (عفونت کلیه)، پروستاتیت (التهاب پروستات) و اورتریت (عفونت  میزراه یا مجرایی که ادرار را از مثانه خارج می‌کند) شایع‌ترین گونه‌های عفونت مجاری ادراری محسوب می‌شود. علائم بیماری‌های جنسی مقاربتی نیز مشابه علائم سوزش و درد هنگام ادرار کردن است.

دیگر علل سوزش ادرار عبارت است از:

آسیب دیدگی: تحریک یا صدمه موضعی ناشی از سوندگذاری یا تماس جنسی

بدشکلی‌ها یا انسدادهای کالبدشناختی: انسداد ناشی از بزرگ شدن پروستات یا تنگی مجاری خروج ادرار

درد مربوط به ضایعه‌های خارجی روی دستگاه تناسلی: بیمار در اثر ریختن ادرار روی زخم‌ها دچار درد و سوزش می‌شود.

واکنش یا تحریک خارجی: گرفتن مرتب دوش واژن یا استفاده مداوم از فراورده‌های تحریک کننده یا حساسیت زا

عامل هورمونی: عوارض یائسگی مانند خشکی واژن

عارضه‌های عصب شناختی: هر گونه عارضه عصبی که تخلیه مثانه را دشوار کند.

سرطان: سرطان میزراه (مجرای خروج ادرار)، مثانه، پروستات، واژن یا فرج یا آلت تناسلی

ابتلا به عارضه‌هایی مانند دیابت شیرین و بیماری‌های مزمن سرکوب کننده سیستم ایمنی

علائم ادرار دردناک

علائم ادرار دردناک زنان و مردان یکسان نیست، اما هر دو گروه معمولاً سوزش، تیر کشیدن یا خارش را تجربه می‌کنند. درد در شروع ادرار یا پس از آن حس می‌شود. درد شروع ادرار غالباً علامت عفونت داشتن مجاری ادراری است. درد پس از ادرار کردن علامت وجود مشکل در مثانه یا پروستات است. بسیاری از بیماران مرد قبل و بعد از ادرار کردن نیز در آلت تناسلی احساس درد دارند. علائم بیماران زن داخلی یا خارجی است. درد بیرون ناحیه واژن از التهاب یا تحریک این پوست حساس نشأت می‌گیرد. درد داخلی گاهی علامت عفونت مجاری ادراری است.

تشخیص

 متخصص ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و از بیمار سوالاتی درباره سلامت عمومی و تجربه‌های قبلی سوزش ادرار می‌پرسد که شامل اطلاعات درباره تکرر ادرار و سابقه اجتماعی و جنسی می‌شود. گستردگی معاینه تا حدی به اطلاعاتی بستگی دارد که بیمار در اختیار پزشک قرار می‌دهد. معاینه معمولاً شامل معاینه شکم و غالباً معاینه بخش خارجی دستگاه تناسلی و معاینه زنان می‌شود.

درمان

 درمان درد و سوزش ادرار به علت بروز درد بستگی دارد. نخستین اقدام این است که مشخص شود منشأ درد هنگام ادرار کدام یک از موارد عفونت، التهاب، عامل‌های مربوط به رژیم غذایی یا ناراحتی‌های پروستات و مثانه است.

شایع‌ترین دلیل سوزش ادرار عفونت مجاری ادراری است که با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. پزشک با توجه به الگوی فعلی عفونت‌های مجاری ادراری در جامعه بهترین دارو را انتخاب می‌کند. اگر کشت ادرار نشان دهنده وجود باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک اولیه باشد، پزشک دارو را پس از مشاهده نتایج کشت ادرار تغییر می‌دهد.

اگر دلیل درد و سوزش ادرار عفونی نباشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های دیگری را می‌دهد و درمان‌های دیگری را امتحان می‌کند. مسکن نیز گاهی اوقات به صورت داروی ضد درد عمومی یا فراورده خاص از بین برنده درد مجاری ادراری مصرف می‌شود. رعایت دقیق دستور مصرف دارو الزامی است. التهاب ناشی از تحریک پوست معمولاً با پرهیز از علت تحریک درمان می‌شود. درد و سوزش هنگام ادرار که نتیجه بیماری‌های پروستات یا مثانه است، با درمان عارضه اصلی برطرف می‌شود.

پیشگیری

نوشیدن مایعات فراوان، ادرار کردن قبل از خواب و بعد از رابطه جنسی، نگه نداشتن ادرار برای مدت طولانی و رعایت بهداشت احتمال عفونت کردن مجاری ادراری را کاهش می‌دهد. البته هیچ تضمینی وجود ندارد که با رعایت این توصیه‌ها بتوانید به طور صد در صد از سوزش ادرار جلوگیری کنید. چنانچه از درد و سوزش هنگام ادرار کردن رنج می‌برید، از مصرف هر گونه فراورده تحریک کننده روی دستگاه تناسلی خودداری کنید.

دکتر محمدرضا نوروزی، فوق تخصص اورولوژی، رئیس انجمن باروری و ناباروری ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران سوزش ادرار را نابهنجاری موقع دفع ادرار تعریف کرد و گفت: البته گاهی این احساس بدون دفع ادرار است و درد در طول مجاری و در زیر شکم احساس می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران سوزش ادرار را از علایم شایع بیماری‌های دستگاه ادراری-تناسلی دانست و گفت: این علامت در بسیاری از افراد جامعه و در همه سنین حتی بدون وجود علت زمینه‌ای خاص ممکن است بروز کند.

رئیس انجمن باروری و ناباروری ایران، سوزش ادرار را علامتی برای نمود بیماریهای مختلف اعم از عفونتهای دستگاه اداری تا بیماری‌های پیچیده مانند سرطان‌های دستگاه ادراری دانست و افزود: جنسیت، سن و مکان درد در تشخیص نوع بیماری عامل موثر است.

وی در ادامه با اشاره با این مطلب که شیوع بیماری‌های دستگاه ادراری در زنان و مردان متفاوت است تصریح کرد: از بین علل موجود، عفونت‌های دستگاه ادراری در زنان و سرطان پروستات در مردان شایع‌تر است. 

دکتر نوروزی با اشاره به این مطلب که سوزش ادرار در افراد چاق بیشتر است گفت: در این افراد اکثریت آب بدن از سطح بدن و به صورت تعریق، تبخیر می‌شود و حجم کمی از مایعات در داخل عروق و دستگاه ادراری باقی می‌ماند؛ به همین دلیل مقدار زیادی از مواد زائد با مقدار کمی آب از کلیه‌ها دفع می‌شود و این غلظت ادرار هنگام عبور از مجاری ادراری سبب سوزش می‌شود.

دکتر نوروزی با ذکر این مطلب که کودکان و نوزادان نیز ممکن است بنا به دلایلی دچار سوزش ادرار شوند به والدین توصیه کرد: دقت داشته باشید اگر کودک در هنگام ادرار کردن، بی قراری و گریه می‌کند ممکن است به سوزش ادرار که زمینه‌ساز عفونت ادراری است مبتلا شده باشد.

وی در پایان با تاکید بر این مطلب که سوزش‌های دستگاه ادراری نشان دهنده بیماری است درمورد درمان توضیح داد: سوزش‌های مداوم و طولانی مدت با درمان‌های معمول متوقف نمی‌شوند و فرد باید به یک متخصص اورولوژی مراجعه نماید تا بیماری تشخیص و درمان شود.