چرا خون غلیظ می‌شود؟

تنها راهی ‌که نشان می‌دهد فردی غلظت خون دارد یا نه، دادن آزمایش خون و اندازه‌گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعد از اینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:

علت اولیه: مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می‌کند که به آن پلیستمی می‌گویند و افزایش غلظت اولیه نامیده می‌شود بدون وجود علت ثانویه. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه می‌شود.

علت ثانویه: بین 95-90 درصد از کسانی‌که با غلظت خون به متخصص مراجعه می‌کنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که اکسیژن کافی به بافت‌های بدن نرسد. با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به‌نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می‌کند تا بتواند کمبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانی‌که با این مشکل مواجه می‌شوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می‌کنند و چون با کمبود اکسیژن روبه‌رو هستند، دچار بیماری غلظت خون می‌شوند.

گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مشکلات ریوی، فرد دچار غلظت خون می‌شود یا ممکن است اکسیژن از ریه وارد خون شود، اما به‌دلیل مشکلات خونی، بین خون شریانی و وریدی، مشکلی وجود داشته باشد و خونی که در ریه پر از اکسیژن شده، بلافاصله با خون کم اکسیژن مخلوط شده و همین مساله سبب بروز غلظت خون شود. علت بعدی، هموگلوبین مادرزادی است که در آن افراد فامیل پرخون هستند و به علل مختلفی، مغز استخوان به گلبول‌سازی تحریک شود.

یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار و مسمومیت با مونوکسیدکربن است که در نتیجه آنها اکسیژن‌رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد می‌شود. مصرف دخانیات یکی از علت‌های جدی درکنار مسائل قلبی است که هم باعث بروز سرطان شده و هم سبب غلیظ شدن خون فرد می‌شود. فرض کنید فردی مدام سردرد دارد و جریان خونش سیالیت و روانی لازم را ندارد و مرتب در خواب، خواب‌زده می‌شود، آیا چنین فردی در طول روز عصبی نیست؟ می‌تواند تمرکز لازم را برای انجام کارهایش داشته باشد؟ نه. ممکن است ما نتوانیم کار زیادی برای بیماری مادرزادی قلبی که خون پراکسیژن و کم‌اکسیژن در آن با هم مخلوط می‌شوند یا بیماری مغز استخوان انجام دهیم، اما مشکلی که به‌دست خود ما ایجاد شد، فقط نیاز به اراده دارد. بیماران وقتی به ما مراجعه می‌کنند، می‌بینیم عصبی هستند و دائم سردرد دارند که علت هم پرخونی است و مشکل هم مصرف سیگار و دخانیات است.

این نشانه‌ها می‌گویند خون‌تان غلیظ است

زمانی‌که سیالیت خون از حدی بالاتر برود، اکسیژن‌رسانی‌کم شده و حتی ممکن است سبب توقف حرکت خون در رگ‌ها شود، به همین دلیل غلظت خون در برخی مواقع می‌تواند با توقف حرکت خون، فرد را دچار سکته مغزی کند. پس وجود نشانه‌هایی که در ادامه می‌آوریم را جدی بگیرید!

لب‌های‌تان بنفش شده؟

وقتی میزان هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از حد باشد، مخاط‌های بدن مثل لب به رنگ بنفش درمی‌آیند. انگشتان دست و پا و زیر ناخن‌ها بنفش شده، چشم‌ها پرخون و پوست صورت نیز بر افروخته می‌شود. با دیدن این علائم ظاهری می‌توانید نسبت به غلیظ شدن خون‌تان شک کرده و برای تشخیص نهایی حتما به متخصص مراجعه کنید.

سرتان گیج می‌رود؟

وقتی غلظت هموگلوبین خون زیاد می‌شود، سیالیت، روانی و حرکت خون کم شده و فرد دچار سرگیجه و رخوت شده و خون دماغ می‌شود. اگر سرگیجه و رخوت بدون هیچ دلیل زمینه‌ای دیگری سراغ شما بیاید و گاه و بی‌گاه بینی‌تان هم خون‌ریزی کند، باید نسبت به غلیظ شدن خون‌تان مشکوک شوید و این نشانه‌ها را بررسی کنید.

نفس‌نفس می‌زنید؟

کسانی‌که مشکل ریوی دارند، تنگی نفس پیدا می‌کنند و نفس‌نفس می‌زنند هم ممکن است به‌خاطر غلظت خون‌شان دچار تشدید این علائم شده باشند. پس هر تنگی نفسی را به حساب آلرژی یا آلودگی هوا نگذارید. گذشته از این، افرادی‌که مشکل قلبی دارند و تپش قلب پیدا می‌کنند هم می‌توانند دچار این مشکل باشند.

طب سنتی چه می‌گوید؟

گرچه به باور طب رایج، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند نشانه غلیظ شدنش باشد، اما طب سنتی تعریف نسبتا متفاوتی از غلظت خون ارائه می‌دهد. دکتر قدیر محمدی، متخصص طب سنتی می‌گوید که این علم، مشکل غلظت خون را به شکل زیر توضیح می‌دهد:

سرم خون غلیظ شود...

در طب رایج، می‌گویند اگر تعداد گلبول‌های خون در حجم به‌خصوصی از خون بیشتر باشد، فرد مبتلا به غلظت خون است و با بخش سرمی یا مایع کاری ندارند. اما در طب سنتی، اگر گلبول‌های خون کمتر شود، اما سرم خون غلیظ‌تر باشد، می‌گوییم غلظت خون وجود دارد. غلظت خون مشکل شایعی است که می‌تواند به علت‌های متفاوتی فرد را گرفتار خود کند.

چرا این اتفاق می‌افتد؟

غلیظ شدن خون دلایل مختلفی دارد. طب سنتی معتقد است مزاج آدم‌ها می‌تواند کنترل بدنشان را به دست بگیرد.گاهی اوقات گرمای مزاج ما بیش از حد نرمال است و این گرما سبب تجزیه شدن رطوبت و مایعات بدن که خون هم جزء آن است، شده و بخش سرمی خون غلیظ می‌شود.

دمای بدن شما هم بی‌تاثیر نیست

گاهی اوقات هم اگر دمای بدن از آن حد طبیعی که 37درجه است، پایین‌تر بیاید و سردتر شود، خون هم متراکم شده و غلیظ می‌شود. در این شرایط دمای بدن فرد می‌تواند بدون وجود عوامل زمینه‌ای دیگر، او را به مشکل غلظت خون دچار کند. درست مثل یخ و آب که یخ نسبت به آب غلیظ‌تر است چون ملکول‌های آن نسبت به هم در شرایط متراکم‌تری قرار دارند. اما آب رقیق است و ملکول‌هایش با فاصله بیشتری از هم هستند. یعنی هرچه دمای بدن پایین باشد و خون سردتر، گلبول‌های خون به هم چسبیده‌تر می‌شوند و در حجم به‌خصوصی از خون زیاد به نظر می‌آیند، ضمن اینکه ممکن است همین فرد دچار کم‌خونی باشد.

خون تیره همیشه غلیظ نیست

خونی‌ که در سرخرگ‌ها جریان دارد، شفاف و قرمزرنگ است، اما خونی‌که در سیاهرگ‌ها وجود دارد، تیره‌رنگ است و اکسیژن کمی دارد. اکسیژن این خون در سیاهرگ مصرف شده، به بافت‌ها آمده و حین گردش، مقداری از فضولات گردش سلولی هم به آن اضافه شده و این خون به قلب و ریه برمی‌گردد تا دوباره اکسیژن بگیرد، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم لزوما خونی‌که تیره است، غلیظ هم هست. به بیان دیگر، خون تیره، لزوما غلیظ نیست، ولی خون غلیظ به طور قطع تیره هست. ممکن است خون تیره داشته باشیم اما غلیظ هم نباشد. به همان دلیلی که اشاره شد ممکن است سلول‌ها به هم چسبیده باشند و به نظر بیاید خون تیره است، اما در واقع غلیظ نیست.

باورهای رایجی در مورد غلظت خون در میان مردم وجود دارد که آنها را با متخصصان در میان گذاشتیم. در این صفحه می‌توانید پاسخ رایج‌ترین سوالات در مورد غلظت خون را بخوانید.

رقیق بودن خون بهتر از غلیظ بودن آن است

دکتر توگه: بستگی به نوع علتی دارد که باعث رقیق شدن خون شده است. گاهی اوقات رقیق بودن خون عوارض شدیدی به‌دنبال دارد و حتی ممکن است فرد دچار کم‌خونی باشد.

دکتر محمدی: رقیق بودن خون دو علت دارد یا به‌علت افزایش حرارت بدن است که باعث شده سلول‌ها از هم دور شوند و این مسئله خوب نیست یا اینکه فرد با کم‌خونی مواجه است. به همین علت این باور که گفته می‌شود رقیق بودن خون خوب است، درست نیست. به اعتقاد من خون استاندارد و سالم باید قوام لازم خود را داشته باشد. خون اگر خیلی رقیق باشد، از عروق بدن نشت می‌کند و یکی از دلایلی که باعث می‌شود بعضی افراد خون‌دماغ شوند، این است که خون‌شان خیلی رقیق است و این مساله خطرناک است.

اگر خون‌تان غلیظ است بهتر است از مصرف موادی مثل پسته، جگر و اسفناج خودداری کنید

دکتر توگه: غلظت خون یک بیماری است که باید زمینه آن را داشته باشید و این‌طور نیست که با خوردن این خوراکی‌ها غلظت خون پیدا کنید یا میزان آن بیشتر شود.