بی تحرکی جسمانی یا نداشتن فعالیت بدنی منظم، چهارمین عامل خطرساز مرگ و میر جهانی است که ۶ ٪ از مرگ و میر در سطح جهان را شامل میشود و به طور تقریبی ۲/۳ میلیون مرگ و میر در هر سال به این علت است.
سطح بی تحرکی جسمانی در بسیاری از کشورها و بیشتر در کشورهای پردرآمد در حال افزایش است و پیامدهای مخاطر ه آمیز عمده ای برای سلامت عمومی مردم در سراسر جهان دارد که عبارتند از : شیوع بیماریهای غیرواگیر دار مانند بیماریهای قلبی ـ عروقی، دیابت، سرطان و دیگر عوامل خطرساز شامل فشار خون بالا، افزایش قند خون، اضافه وزن و چاقی .
برآورد شده است که بی تحرکی جسمانی حدود ۲۱ تا ۲۵ ٪عامل سرطان پستان و روده بزرگ، ۲۷ ٪عامل دیابت و حدود ۳۰ ٪عامل بیماریهای ایسکمیک قلب است.
اثرات فیزیولوژیک بی تحرکی
تمام بخشهای بدن در معرض خطرات ناشی از کم‌تحرکی و بی‌تحرکی است. این خطرات به سن، سلامت جسمی ـ روانی، سطح بی‌تحرکی و مدت زمان بی‌تحرکی بستگی دارد.
سیستم قلبی عروقی
کاهش فشار خون وضعیتی: کاهش فشار خون وضعیتی هنگام تغییر وضعیت ایجاد می شود که فرد دچار سرگیجه وسیاهی رفتن چشم ها می شود .
افزایش بار کاری قلب: کم تحرکی باعث افزایش بار کاری در قلب به دلیل افزایش ویسکوزیته ناشی از کم آبی بدن و کاهش بازگشت وریدی می شود. در حالت دراز کش خون در اندام های تحتانی جمع نمی گردد وبازگشت خون به قلب افزایش می یابد که موجب افزایش حجم ضربه ای وضربان قلب در حالت استراحت می گردد . قلب در زمان استراحت بدن به دلیل مقاومت کمتر عروق خونی در این حالت و تغییر در توزیع خون در فرد بی تحرک بیشتر کار می کند.
ایجاد لخته های خون: کاهش جریان خون در پاها مانع از حرکت مداوم خون و ورود و خروج سریع آن در سیاهرگ ها میشود که در این شرایط ظرف چند ساعت تجمع سلولهای خونی و در نتیجه ایجاد لخته های وریدی و ترومبوز را با خود به همراه می آورد، اگر لخته، مسیر عروق خون‌رساننده به مغز را مسدود کند، سکته مغزی و اگر مسیر عروق خون‌رساننده به قلب را مسدود کند، سکته قلبی ایجاد میشود .کم تحرکی و درواقع بی حرکت ماندن های طولانی مدت پاها ، مهمترین جرقه های بروز لخته های مرگ بار هستند.
فشار خون بالا: افراد کم تحرک و یا بی تحرک بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار دارند افرادی که تحرک ندارند ضربان قلب بیشتری دارند. هرچه ضربان قلب بیشتر باشد یعنی در هر انقباض قلب سخت تر کار می کند و فشار قوی تر بر شریان ها اعمال می شود.
سیستم تنفسی
حرکات تنفس فرد بی‌تحرک یا کم تحرک کاهش می‌یابد و حرکات خلفی قفسه صدری را محدود و کوتاه می‌کند. همچنین فشارشکمی محدود میشود، تنفس عضلات کاهش یافته و موجب تحلیل قدرت عضلات تنفسی میشود. این عوامل باعث کم شدن هوای جاری تنفس شده، به علاوه تنفس عمیق کمتر شده که خود باعث جمع شدن آلوئولهای ریوی و در نتیجه جمع شدن ریه‌ها میشود.
سیستم اسکلتی – عضلانی
سیستم اسکلتی – عضلانی اغلب اولین سیستمی است که اثرات بی تحرکی در آن ظاهر می شود. بی‌تحرکی، بار ماهیچه، فعالیت و سنتز پروتئین را کاهش و شکسته شدن پروتئین را افزایش می‌دهد که نتیجه آن، کاهش توده عضلانی، کاهش اندازه ماهیچه و به دنبال آن، کاهش انعطاف‌پذیری و قدرت ماهیچه است
سیستم عصبی
بی تحرکی و کم تحرکی می تواند باعث افسردگی، اضطراب، بی حوصلگی، تحریک پذیری، خستگی،اختلال در تمرکز و تغییرات خلقی شود. بطور کلی کم تحرکی موجب کاهش امید به زندگی می شود.
سیستم گوارشی
- خطر ابتلا به سوزش سر دل، نفخ و سوء هاضمه به علت موقعیت و عدم توانایی نشستن درست در طول خوردن غذا و یک ساعت بعد از آن.
- کاهش اشتها که در نتیجه آن دریافت مواد مغذی مورد نیاز برای ترمیم و بهبود بافت‌ها دچار مشکل می شود.
- کاهش وزن و سوء تغذیه از مصرف ناکافی مواد مغذی.
- کاهش میزان مصرف مایعات و نداشتن فعالیت بدنی کافی و بی تحرکی باعث تنبلی روده ها و در نهایت یبوست می شود
مجاری تناسلی و ادراری
بی تحرکی یا کم تحرکی موجب می شود مقداری زیادی کلسیم از طریق ادرار دفع شود.کلیه ها بطور طبیعی قادر نیستند واکنش مناسب نشان دهند و ممکن است هیپرکلسیمی ایجاد شود. این امر می تواندمنجر به تشکیل سنگ کلیه شود
پوست
تاثیر فشار مستقیم بر پوست به ویژه در محل های استخوانی جریان خون آن قسمت را مختل می کند. هر چه زمان قطع خون رسانی طولانی تر باشد احتمال تخریب بیشتر است. گرما، فشار و کاهش اکسیژن در پوست، خطر ایجاد زخم را افزایش می دهد.
درد
درد عوارض عمده بی حرکتی نیست. با این حال، افرادی که درد ناخوشایند دارند اغلب بی تحرک یا کم تحرک می شوند. بنابراین، بسیاری از عوارض ذکر شده در اینجا نیز در افرادی دیده می شودکه در نتیجه درد بی تحرک شده اند. بی تحرکی علت اصلی مشکل است و درد دلیل دوم است