بیشتر بیمارانی که نیاز به انجام فیزیوتراپی دارند، انجام برخی تمرین‌های کششی و قدرتی برای آن‌ها سخت و دردناک است. این موضوع موجب افزایش درد و افزایش مدت بیماری میشود. در حال حاضر یکی از بهترین راهکارهایی که می‌تواند آسیب‌های بدنی را به‌سرعت بهبود بخشد و باعث تسکین شرایط روحی بیمار شود، آب درمانی است.
آب درمانی چیست و انواع آن
آب درمانی یا هیدروتراپی، یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان آسیب‌های مفصلی و عضلانی به شمار می‌رود که با قرار گرفتن در آب انجام میشود. معمولا فرد آسیب‌دیده بعد از معاینه بالینی توسط پزشک و تشخیص بیماری، برای کاهش درد، افزایش دامنه حرکت مفاصل و تقویت عضلات باید به جلسات آب درمانی برود.
با قرار گرفتن در آب، وزن بدن در حدود ۹۰ درصد کاهش می‌یابد و همین موضوع انجام بسیاری از تمرین‌های کششی و قدرتی را برای بیماران آسان می‌کند. با استفاده از مقاومتی که آب در برابر بدن دارد، می‌توان روی عضلات کار کرد که همین موضوع موجب بهبود آسیب‌های عضلانی میشود.
آب، تنش‌های فیزیکی و روحی را تسکین می‌دهد. به همین دلیل هیدروتراپی می‌تواند در درمان اختلال‌های روان‌شناختی مثل استرس، اضطراب و افسردگی نیز موثر باشد.
آب درمانی باید زیر نظر متخصص فیزیوتراپی در استخر یا مراکز فیزیوتراپی انجام شود. تمرین‌ها در کنار کاهش درد، به بهبود و تقویت شرایط استخوانی و عضلانی نیز کمک می‌کنند.
استخرهای آب درمانی طوری طراحی شده‌اند که میزان درجه حرارت و فشار آب قابل تنظیم است. در بیشتر مواقع از آب گرم استفاده میشود؛ چراکه باعث افزایش جریان گردش خون در بدن میشود. همین موضوع در کاهش میزان درد و گرفتگی یا اسپاسم عضلانی تاثیر به‌سزایی دارد.
فواید و خواص آب درمانی
فواید آب درمانی معمولا در درمان آسیب‌های عضلانی و استخوانی و بیماری‌هایی مثل آرتروز، زانودرد و دیسک کمر کاربرد دارد. در ادامه در مورد خواص آب درمانی بیشتر توضیح خواهیم داد.
- تقویت عضلات بدن
آب درمانی برای تقویت ماهیچه‌های بدن موثر است. به این صورت که افزایش دمای آب استخر که معمولا بین ۳۴ تا ۳۷ درجه سانتی‌گراد است و همچنین وجود مقاومت آب، باعث کاهش اسپاسم و نرم شدن مفاصل و ماهیچه‌ها میشود.
با وجود مقاومت آب، انجام تمرین‌های ورزشی ماهیچه‌ها را بیشتر درگیر کرده و آب گرم نیز به افزایش جریان گردش خون و باز شدن عروق کمک می‌کند. این شرایط برای بیمارانی که مشکلات نخاعی، کمردرد و گرفتگی عضلانی دارند بسیار مفید است.
- بهبود آرتروز
افرادی که به آرتروز مفاصل مبتلا هستند معمولا برای انجام تمرین‌های ورزشی دچار مشکل می‌شوند. زیرا انجام هرگونه فعالیت بدنی با پیشرفت بیماری دردناک‌تر میشود. آرتروز نوعی بیماری است که موجب ساییدگی و از بین رفتن مفاصل میشود.
در آب درمانی به‌دلیل اینکه فشار روی مفاصل و وزن بدن در آب کم میشود، انجام حرکات کششی و فعالیت بدنی برای این افراد راحت‌تر است. از دیگر خواص آب درمانی برای آرتروز، کاهش روند گسترش بیماری است.
- بهبود بیماری‌های قلبی و عروقی
همان‌طور که گفتیم هیدروتراپی موجب افزایش جریان خون و باز شدن عروق میشود. این امر به‌دلیل قرار گرفتن در آب گرم و انجام فعالیت بدنی است. با بالا رفتن سوخت‌وساز بدن و باز شدن عروق، فعالیت قلب هم افزایش می‌یابد و عملکرد قلب و شش‌ها نیز بهتر میشود. زیرا اکسیژن بیشتری وارد بدن شده و متناسب با آن میزان درد مزمن ماهیچه‌ها و مفاصل نیز کمتر میشود.
- رفع خستگی
خستگی تنها مختص روح و روانمان نیست، بلکه باعث افزایش تنش و گرفتگی عضلات هم میشود. در جلسات آب درمانی با تمرکز بر تسکین عضلات و کنترل جریان و فشار آب می‌توان شرایطی را ایجاد کرد که ماهیچه‌ها آرام شوند. برای این منظور، پدال‌هایی در استخر تعبیه میشود که با هدایت جریان آب به نقاطی از بدن که دچار اسپاسم شده‌اند، می‌توان میزان گرفتگی و خستگی بدن را کاهش داد.
- کاهش استرس
آب باعث تسکین دردهای جسمی و روحی میشود. برای بسیاری از بیماران که دچار اختلال‌های روان‌شناختی مانند افسردگی و استرس هستند جلسات هیدروتراپی تجویز میشود. زیرا صرف بودن در آب و انجام فعالیت بدنی، روی شرایط فیزیکی و روحی ما اثر مثبتی می‌گذارد.
تماس آب با پوست بدن موجب تحریک گیرنده‌های عصبی شده و با تاثیر روی سیستم عصبی مرکزی، میزان ترشح هورمون و سوخت‌وساز بدن افزایش می‌یابد. همین موضوع در تسکین اعصاب و روان موثر است.
- لاغری و کاهش وزن
خواص آب درمانی در کاهش وزن و به‌خصوص چربی‌های شکم و پهلو آشکار است. زیرا با وجود مقاومت آب و درگیر شدن ماهیچه‌ها حین انجام تمرین‌های هیدروتراپی، می‌توان روی بخش‌های مختلف بدن کار کرد. افرادی که از اضافه‌وزن رنج می‌برند، معمولا انجام یک سری فعالیت‌های بدنی در باشگاه برایشان دشوار است. بنابراین، می‌توانند با کمک گرفتن از متخصص هیدروتراپی در آب ورزش کنند.
- رفع آسیب‌های ورزشی
بهبود آسیب‌های ورزشی مثل پیچ خوردن یا التهاب مفاصل، اسپاسم عضلانی، رگ‌به‌رگ شدن و تورم تاندون‌ها و سرعت درمان آن‌ها برای ورزشکاران حیاتی است. آب درمانی نقش مهمی در بهبود این مشکلات دارد. چراکه موجب نرم شدن بافت‌ها، مفاصل و عضلات شده و در حین تمرین‌ها فشار کمتری به آن‌ها وارد میشود. معمولا ورزشکاران آسیب‌دیده بعد از عمل جراحی، برای افزایش دامنه حرکتی مفاصل و میزان انعطاف بدنی‌شان به جلسات آب درمانی می‌روند.
- درمان دیسک کمر
کمردرد ناشی از التهاب یا بیرون‌زدگی دیسک کمر یکی از دردناک‌ترین و سخت‌ترین آسیب‌های فیزیکی محسوب میشود. زیرا نشستن، راه رفتن و به‌طورکلی تمامی فعالیت‌های روزانه‌مان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تقویت عضلات کمر و پاها در بهبود این درد موثر است. به‌طوری‌که با انجام ورزش‌های اصلاحی و فیزیوتراپی تا حد خوبی میزان درد کاهش می‌یابد.
اما در برخی موارد انجام همین تمرین‌ها به‌ویژه برای افرادی که عمل جراحی انجام داده‌اند، سخت و طاقت‌فرسا است. به همین دلیل آب درمانی گزینه مناسبی برای این افراد است. قرار گرفتن در آب و افزایش جریان خون در بدن باعث بهبود درد و تمرین‌های کششی و قدرتی موجب تقویت عضلات می‌شوند
- درمان دردهای زانو
همان‌طور که گفتیم از آب درمان برای بهبود دردهای آرتروز استفاده میشود. گاهی اوقات دردهای زانو صرفا به‌دلیل آرتروز رخ نمی‌دهد و تصادف یا مشکلات دیگر عامل این دردها هستند. هیدروتراپی برای افرادی که عمل جراحی زانو دارند بهترین گزینه است. برای افزایش انعطاف و دامنه حرکتی مفصل تعویض شده، بهتر است بیمار در آب تمرین‌های فیزیوتراپی را انجام دهد تا درد کمتری احساس کند.
- سم‌زدایی
جکوزی، سونا و حمام بخار نوعی آب درمانی محسوب می‌شوند. قرار گرفتن در سونا بخار یا حمام بخار کمک می‌کند تا سموم از طریق پوست و تعریق از بدن خارج شده و پوست شاداب‌تر شود. علاوه بر این، افزایش جریان گردش خون در بدن روی بهبود فعالیت قلب، شش‌ها و سیستم ایمنی بدن نیز تاثیر می‌گذارد.
مضرات آب درمانی
آب درمانی در کنار فوایدی که دارد ممکن است برای برخی افراد مناسب نباشد. این روش درمانی برای ورزشکارانی که دچار پارگی عضلات یا تاندون شده‌اند گزینه مناسبی نیست و می‌تواند باعث افزایش آسیب‌دیدگی شود. خطرات دیگری که ممکن است ایجاد شود، شامل موارد زیر است.
- لیز خوردن در استخر
- گرمازدگی ناشی از حرارت زیاد آب درون استخر
- غرق شدن
- عفونت و بیماری‌های پوستی مانند زگیل کف پا و عفونت ادراری که از طریق آب منتقل میشود
- نارسایی قلبی یا افزایش تپش قلب ناشی از افزایش فشارخون درون استخر که به‌دلیل حضور طولانی‌مدت در آب ایجاد میشود
- بیمارانی که سابقه بیهوشی ناگهانی یا صرع دارند، باید در استفاده از هیدروتراپی احتیاط کنند. زیرا ممکن است باعث تشدید بیماری و غرق شدن آن‌ها شود.
آب درمانی به چه کسانی توصیه نمی‌شود؟
هیدروتراپی یا آب درمانی برای افرادی که بیماری‌ها یا مشکلات زیر را دارند ممنوع است. بهتر است قبل از اقدام به آب درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
- فشارخون بالا
- دیابت
- سرطان
- بیماری‌های قلبی و عروقی مزمن
- آلرژی به کلر و مواد ضدعفونی‌کننده استخرها
- بیماری‌های پوستی مثل قارچ یا عفونت
- بیماری‌های کلیوی
- صرع
- تب
- مشکلات تنفسی
- زخم باز
- وجود هرگونه عفونت در بدن
- اختلال در ترشح غدد
- تشنج
علاوه بر موارد بالا، زنان در دوران قاعدگی بهتر است که به جلسات آب درمانی نروند. اگر از قرار گرفتن در آب می‌ترسید بهتر است قبل از ورود به استخر این موضوع را با پزشک یا متخصص آب درمانی در میان بگذارید.
آب درمانی به‌عنوان روشی درمانی برای مشکلات عضلانی – استخوانی، فواید و مضرات گوناگونی دارد. به‌طورکلی قرار گرفتن در آب و انجام تمرین‌های کششی و قدرتی به تقویت عضلات و کاهش درد کمک فراوانی می‌کند. ولی باید تنها زیر نظر متخصص و پزشک انجام شود. افرادی که مشکلات قلبی، صرع و فشارخون بالا دارند بهتر است که از این روش استفاده نکنند. زیرا احتمال تشدید علائم بیماری در آن‌ها وجود دارد.