هفته گذشته برای برخی افراد در سراسر جهان که عادت دارند بینی خود را با انگشت تخلیه کنند، هفته سختی بود، چرا که سیل تیترهای خبری روانه شده بود که اعلام می‌کردند شواهد ترسناکی پیدا شده است مبنی بر اینکه ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل با این کار مرتبط است. اکنون مشخص شده است که این برداشت از آن پژوهش تنها یک حدس و گمان بوده است و به گفته چندین عصب‌شناس که پایگاه نیو اطلس با آنها تماس گرفته، “بسیار بعید” است.
همانطور که در بسیاری از این دسته از اخبار علمی رخ می‌دهد، داستان از یک بیانیه مطبوعاتی منشأ گرفته است که در این مورد، بیانیه‌ای از دانشگاه گریفیث استرالیا است که روز جمعه ۲۸ اکتبر منتشر شد. این خبر با عنوان “پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که انگشت کردن در بینی می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را افزایش دهد” منتشر شد و به پژوهشی که در مجله Scientific Reports منتشر شده بود، اشاره می‌کرد.
این پژوهش روی موش‌ها نشان داد که یک باکتری به نام کلامیدیا پنومونی(Chlamydia pneumoniae) می‌تواند قسمت‌هایی از مغز را هنگام قرارگیری در بینی حیوان آلوده کند. علاوه بر این، این مطالعه نشان داد زمانی که آن باکتری خاص وارد مغز موش می‌شود، می‌تواند موجب ایجاد تغییرات پاتولوژیک شود که مشابه آنچه در بیماری آلزایمر دیده می‌شود، است.
این پژوهش در واقع ۱۰ ماه پیش در ماه فوریه منتشر شده بوده، اما به تازگی خبررسانی شده است و هنگامی که منتشر شده با یک بیانیه مطبوعاتی همراه شده که در آن اعلام شده باکتری‌های موجود در بینی ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهند. بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که بپرسیم چرا یک مطالعه که ۱۰ ماه پیش منتشر شده، بار دیگر به عنوان یک پژوهش جدید با یک نتیجه کاملاً جدید تبلیغ می‌شود که ناگهان نشان می‌دهد انگشت کردن در بینی می‌تواند با خطر آلزایمر مرتبط باشد؟
نیو اطلس برای تلاش و درک چگونگی شکل‌گیری این پیوند جدید در مورد ارتباط با انگشت کردن در بینی با چندین کارشناس صحبت کرده است. پروفسور جیمز سنت جان(James St John) یکی از نویسندگان همکار در این مطالعه اولین نفر است. وی گفت که احساس می‌کند این مطالعه با داستان‌های دیگر ترکیب شده است و از زمانی که این مطالعه برای اولین بار منتشر شد، تعدادی از متخصصان گوش، حلق و بینی که از یافته‌های آن هیجان زده بودند، با او تماس گرفته‌اند و از او خواسته‌اند که این رابطه بین عفونت‌های بینی و زوال عقل را بیشتر بررسی کند.
وی با اشاره به بازخوردی که از محققان گوش و حلق و بینی در مورد این مطالعه دریافت کرده، به نیو اطلس گفت: این موضوع باید بررسی شود. ما هرگز به این فکر نکرده‌ایم که به تاریخچه عفونت‌ها یا آسیب به بینی نگاه کنیم. از زمانی که بیانیه رسانه‌ای را منتشر کردیم، افراد زیادی با من تماس گرفتند. یکی گفت، همسرم به بیماری آلزایمر مبتلا شده و عفونت‌های بد بینی داشته و در زمانی که اولین علائم و مواردی از این قبیل داشت، بینی‌اش را زیاد با انگشت تخلیه می‌کرد. بنابراین ما از این رابطه مطمئن نیستیم، اما باید بررسی کنیم.
ارتباط تخلیه بینی با انگشت با ابتلا به آلزایمر و زوال عقل که به نظر می‌رسد کانون این موج جدید پوشش رسانه‌ای باشد، ناشی از بخش کوچکی از این مطالعه است که نشان می‌دهد آسیب‌های عمدی به اپیتلیوم موش منجر به افزایش نفوذ باکتری در اعصاب محیطی و پیاز بویایی می‌شود. اپیتلیوم بینی لایه نازکی از بافت است که داخل بینی را می‌پوشاند و در این مطالعه پژوهشگران از یک ماده شیمیایی برای آسیب رساندن به آن بافت به عنوان مدلی شبیه به آسیب‌های طبیعی بینی در انسان استفاده کردند.
فرضیه‌ای که سنت جان ارائه می‌کند این است که انگشت کردن در بینی می‌تواند آسیب مشابهی به پوشش بینی شما وارد کند که احتمالاً می‌تواند منجر به حرکت حجم بیشتری از پاتوژن‌ها به مغز شود و آن پاتوژن‌ها در مغز می‌توانند مجموعه‌ای از وقایع را ایجاد کنند که منجر به ایجاد بیماری آلزایمر شود. البته اینجا یک سوال کلیدی پیش می‌آید. اینکه ما در اینجا در مورد چه نوع آسیب به بینی با چه فشاری صحبت می‌کنیم؟ سنت جان می‌گوید احتمالاً انگشت کردن ملایم در بینی، آسیب‌زا نیست، اما اگر بینی خود را تا زمانی که خونریزی کند دستکاری کنید، ممکن است این مشکل عارض شود. نیو اطلس با تعدادی دیگر از دانشمندان علوم اعصاب و پژوهشگران زوال عقل تماس گرفت تا بازخورد آنها را در مورد این ارتباط احتمالی میان انگشت کردن در بینی و بیماری آلزایمر دریافت کند.
چند نفر از این کارشناسان ابراز کردند که این پیشنهاد آنقدر مضحک است که ترجیح می‌دهند اصلا نامی از آنها آورده نشود و خود را دخیل نکنند، با این حال برخی دیگر از آنها پاسخ‌های سنجیده‌ای به این فرضیه دادند. برایس ویسل(Bryce Vissel) عصب شناس دانشگاه نیو ساوث ولز که تمرکز تحقیقاتی خاصی بر بیماری‌های عصبی دارد، می‌گوید که یافته‌های اصلی این مطالعه جالب است. به گفته وی، این ایده که عفونت‌های باکتریایی می‌توانند در زوال عقل نقش داشته باشند و این عفونت‌ها می‌توانند از بینی به مغز منتقل شوند، حوزه‌های تحقیقاتی قانع‌کننده‌ای هستند، اگرچه هنوز در حد حدس و گمانه هستند.
ویسل می‌گوید، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این رفتار(انگشت کردن در بینی) که رفتاری رایج میان انسان‌ها است، در آلزایمر نقش دارد. وی افزود: من هرگز در مورد آن چیزی نشنیده‌ام، شواهدی برای آن ندیده‌ام یا مبنایی برای بیان چنین اظهاراتی نداشته‌ام. من نگران هستم که مردم آنچه را که گفته‌اند اشتباه تعبیر کنند و از انجام کاری که انسان‌ها برای هزاران سال انجام داده‌اند، ترس داشته باشند.
نیکی-آن ویلسون(Nikki-Anne Wilson) پژوهشگر فوق دکتری در تحقیقات علوم اعصاب استرالیا نیز گفته‌های ویسل را تکرار می‌کند. او موافق است که شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهند برخی عوامل می‌توانند به طور فرضی نقشی در برخی بیماری‌های تخریب کننده عصب داشته باشند، اما یافته بزرگ از نتایج این مطالعه جدید به این نکته که انگشت کردن در بینی یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به آلزایمر است، اغراق آمیز است.
وی می‌گوید: این گمان که اختلال در اپیتلیوم بینی ممکن است احتمال چنین عفونتی را افزایش دهد، جدید است. با این حال، این مطالعه حیوانی به دور از شواهد علّی مبنی بر این است که انگشت کردن در بینی موجب ابتلا به بیماری آلزایمر می‌شود و با آن فاصله زیادی دارد. پروفسور جیمز سنت جان اولین کسی است که اذعان می‌کند باید تحقیقات بیشتری انجام شود و در حال کار بر روی شروع یک مطالعه بزرگ در سال آینده است تا افرادی که در مراحل اولیه بیماری آلزایمر هستند، بررسی شوند.
این مطالعه حس بویایی شرکت کنندگان را بررسی می‌کند، از باکتری‌ها در بینی آنها نمونه‌برداری می‌کند و سوابق پزشکی آنها را برای شواهد عفونت بینی دنبال می‌کند. پروفسور سنت جان در صحبت کردن در مورد این مطالعه جدید، هیچ اشاره‌ای به انگشت کردن در بینی به عنوان یک عامل خطر برای آلزایمر نکرد. وی می‌گوید پژوهش‌های پیشین نشان داده است که انگشت کردن در بینی یک عمل رایج تقریباً جهانی در میان بزرگسالان است و احتمالاً پیدا کردن کسی که بگوید هرگز تا به حال دست در بینی خود نکرده است، سخت خواهد بود.
در نهایت به نظر می‌رسد افرادی که بینی خود را با انگشت تخلیه می‌کنند نباید نگران ابتلا به آلزایمر و زوال عقل بر اثر انجام این رفتار باشند. اما مطمئناً وقتی این کار را انجام می‌دهند، باید به شکل ملایم انجام دهند تا آسیبی به جداره داخلی بینی نرسانند.