ستی مولایی؛ گلبولهای قرمز حاوی هموگلوبین یا همان پروتئینی هستند که اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن انسان می‌رساند. در واقع؛ بدن هر انسان برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد و وقتی آهن کافی در بدن نداشته باشید، گلبول های قرمز کوچک و رنگ پریده می‌شوند و نمی‌توانند اکسیژن کافی را به اندام‌ها و ماهیچه‌های بدن کودک شما برسانند. این اتفاق منجر به کم خونی در کودکان می‌شود. در شش ماه اول بعد از تولد، شیر مادر می‌تواند میزان آهن مورد نیاز کودک را تامین کند اما بعد از پایان شش ماهگی به دلیل نیاز بیشتر بدن، لازم است کودک با نظر پزشک از مکمل های غذایی حاوی آهن که معمولا به صورت قطره تجویز می‌شوند، استفاده کند. البته در برخی از کودکان، قطره آهن از پنج ماهگی تجویز می‌شود.
علائم کمبود آهن
نوزادان و کودکان برای رشد طبیعی مغزشان به آهن نیاز دارند. نوزادانی که آهن کافی دریافت نمی کنند دچار "کمبود آهن" می‌شوند و ممکن است فعالیت بدنی کمتری داشته باشند و روند رشد کندتری را پیش بگیرند.
- لاغری بیش از حد
- پوست رنگ‌پریده
- اشتها کم
- بداخلاقی
البته کمبود آهن می‌تواند بر عملکرد کودکان در دوران مدرسه تأثیر بگذارد. سطوح پایین آهن باعث تمرکز کم در کودکان می‌شود و احساس خستگی و ضعف در آنها بالاتر می‌رود.
کنترل کم خونی
سازمان یونیسف و سازمان جهانی بهداشت هم برای پیشگیری از کمبود آهن و کنترل کم خونی فقرآهن، مصرف قطره آهن در شیرخواران را توصیه می‌کنند. یکی از علل مهم خودداری مادران از دادن قطره آهن به کودکان، شاید سیاه شدن و پوسیدگی دندانها، تهوع در کودکان و یبوست باشد؛ درحالی که برخی از قطره‌های آهن به تنهایی موجب تیره شدن دندان کودک می‌شود نه پوسیدگی آنها و با پیشرفت علم بیشتر قطره‌های آهن دیگر باعث سیاهی دندانها نمی‌شود.
نوزادان و کودکان چه مقدار آهن نیاز دارند؟
در چند ماه آخر بارداری، کودک شما آهن را در بدن خود ذخیره می‌کند تا بعد از تولد از آن استفاده کند. در واقع؛ نوزادان با ذخایر آهن به دنیا می‌آیند که از خون مادرشان در حالی که در رحم هستند به دست می‌آورند و در 6 ماه اول، نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند، دیگر نیازی به آهن ندارند. با این حال، انتظار می‌رود که پس از 6 ماهگی و معرفی غذاهای دیگر، خطر کمبود آهن در کودک افزایش پیدا کند. علاه بر آن؛ نوزادان نارس (که زود به دنیا می آیند، قبل از 36 هفتگی) یا نوزادان کوچک (با وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم در بدو تولد) آهن زیادی در بدن خود ذخیره نمی‌کنند. در نتیجه با تشخیص و تجویز پزشک باید قطره آهن خود را زودتر شروع کنند.
مصرف قطره آهن در کودکانی که با شیرخشک تغذیه می‌کنند
شیر خشک یک غذای غنی شده است و به اندازه کافی دارای آهن، ویتامین D و سایر مواد مغذی دیگر است. پزشک کودک میزان دقیق مصرف شیر خشک و تعداد دفعات آن در شبانه روز توسط نوزاد را تعیین می‌کند و همچنین درباره تغییر اندازه آن، هنگام آغاز تغذیه کودک با غذاهای جامد بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
جلوگیری از سیاه شدن دندانها
قطره آهن باعث پوسیدگی دندان در کودکان نمی‌شود و تنها موجب تغییر رنگ و سیاه شدن دندانها می‌شود. بنابراین با رعایت اصول بهداشتی مانند استفاده از مسواک انگشتی و یا پارچه نخی برای تمیز کردن دندانها می توان از تغییر رنگ دندانها پیشگیری کرد. همچنین می‌توانید قطره را در انتهای دهان نوزاد ریخته و سپس به او کمی آب بدهید. معمولا بعد از اتمام دوره مصرف قطره آهن، سیاهی دندان ها برطرف می‌شود.
چه غذاهایی منابع خوب آهن هستند؟
دو نوع مختلف آهن وجود دارد: (آهنی هِم که در گوشت‌ها یافت و راحت‌تر جذب بدن می‌شود.) (آهن غیر هِم از منابع گیاهی مانند حبوبات، سبزیجات و غلات به دست می‌آید.)
غذاهای غنی از آهن عبارتند از:
- گوشت: گوشت گاو، بره، گوساله، جگر، مرغ، بوقلمون.
- ماهی
- تخم مرغ
- غلات: غلات غنی شده با آهن، نان غلات کامل، نان غنی شده، ماکارونی و برنج.
سایر منابع آهن عبارتند از:
- حبوبات: نخود، عدس، نخود خشک و لوبیا.
- سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، کلم بروکسل، نخود سبز، لوبیا.
برای کمک به جذب آهن در بدن، این غذاها را با منابع خوب ویتامین C مانند پرتقال، گوجه فرنگی و فلفل ترکیب کنید. به عنوان مثال، یک غلات صبحانه غنی شده با آهن را با تکه های پرتقال سرو کنید. یا روی اسپاگتی با گوشت، سس گوجه فرنگی برای کودک بریزید.
آیا شیر گاو منبع خوبی از آهن است؟
خیر، شیر گاو منبع خوبی از آهن نیست. اگرچه شیر گاو تقریباً به اندازه شیر انسان آهن دارد، اما بدن آن را به خوبی جذب نمی‌کند. پس قبل از شروع به دادن شیر گاو، مطمئن شوید که کودک شما منابع دیگری از آهن و ویتامین C را دریافت می‌کند. قبل از دادن شیر گاو، صبر کنید تا کودک شما 9 تا 12 ماهه شود.
نکته: نوشیدن بیش از حد شیر گاو می‌تواند منجر به کمبود آهن شود (بعد از 12 ماهگی به 500 میلی لیتر محدود شود).
آهن چگونه بر فرزند من تأثیر می گذارد؟
کودک شما ممکن است به مزه آن واکنش نشان دهد، اما این به این معنی نیست که مشکلی برای کودک پیش آمده است. رنگ مدفوع (حرکات روده) کودک شما ممکن است تیره‌تر شود، اما این علائم بی‌ضرر است. مدفوع ممکن است کمی سفت‌تر شود و برخی از کودکان در اوایل شروع مصرف آهن دچار یبوست شوند، اما معمولاً این مشکل برطرف می‌شود. پس اگر کودک شما دچار استفراغ شد نگران نباشید به مرور درست می‌شود.
آیا مکمل‌های آهن عوارض جانبی دارند؟
شواهد کمی وجود دارد که شیرخشک‌های غنی شده با آهن، غلات یا غذاهای غنی از آهن باعث بروز عوارض گوارشی نامطلوب مانند یبوست در نوزادان یا کودکان نوپا شود. اما برخی از عوارض مشاهده شده عبارت از:
- معده درد
- حالت تهوع
- اسهال
- یبوست
البته اکثر کودکان پس از چند هفته مصرف قطره آهن حالات عادی پیدا می‌کنند.
منابع:
https://www.healthnavigator.org.nz/medicines/i/iron-supplements-for-babies-and-children/
https://caringforkids.cps.ca/handouts/pregnancy-and-babies/iron_needs_of_babies_and_children