زمانی که در سال ۱۳۳۸ مجسمه فردوسی بر میدان فردوسی قرار گرفت، کسی تصور نمی کرد که این میدان به پاتوق دلالان برای خرید فروش ارز تبدیل شود.

همیشه کسانی که اصلا سروکاری با خرید ارز برای نوسانگیری و سرمایه گذاری ندارند، وقتی که کنار این میدان می گذرند، فارغ از هر گرایشی می پرسند که آیا راه حلی همیشگی برای جمع کردن بساط دلالی و بازاری رسمی برای سرمایه گذاری ارزی نمی تواند وجود داشته باشد. یا سوال می شود که تا کی عابران باید شاهد صف های خرید و فروش ارز باشند.

پاسخ به این سوال تا اندازه زیادی به زیرساخت های فرهنگی و اقتصادی کشور ما بر می گردد، اما جدای از بحث های فلسفی، برای آنهائی که به سایر بازارهای نظیر خودرو یا بورس نیم نگاهی ندارند یا تجربه خوبی از آنها نداشته و خرید ارز را مسیری برای کسب عایدی می شناسند، تا چندی قبل، پاسخ به این سوال از نظر اقتصادی، منفی بود و واقعا بازاری به جز فردوسی و منظره ای غیر از شلوغی آن نبود.

اما چندی است بانک مرکزی، برای همه آن دلایلی که باعث تعجب روزانه عابران می شود، بازاری را ایجاد کرده که بسیاری از مخاطرات خرید و فروش ارز از دلالان را مرتفع کرده است؛ به ویژه برای آنهائی که تصمیم به خرید ارز دارند و الخصوص آنهائی که ارز را برای گذاشتن در متکا خریداری نمی کنند.

بانک مرکزی چندی قبل بازاری را به علاقمندان خرید ارز معرفی کرد که ورود به آن می تواند بسیاری از دغدغه های خرید دلار و یورو از حاشیه میدان فردوسی را رفع کند؛ همان «اوراق ارزی».

حال چند سوال: تفاوت سرمایه گذاری با سفته بازی چیست؟تفاوت اوراق ارزی با دلار کنار خیابانی چیست؟معاملات کدامیک جرم است؟کدام یک ریسک تقلب(اسکناس) دارد؟

کدام یک ریسک تخلف معامله خارج از شبکه رسمی را دارد؟کدام یک بدون نگرانی قابلیت تبدیل به پول نقد را دارد؟کدام یک نگرانی مالیاتی ندارد؟کدام یک تراکنش مشکوک ندارد؟کدام یک فارغ از نگرانی سرقت و خفتگیری خیابانی است؟کدام یک ریسک نگهداری در منزل را ندارد؟کدام یک ریسک تقلب ندارد؟

کدام یک محدودیت حجم خرید ندارد؟کدام یک بازار گردان(خریدار و فروشنده رسمی) دارد؟کدام یک قابلیت توثیق دارد؟کدام یک باعث لغو یارانه ها نمی شود؟کدام یک اعتبار مشتری را نزد بانک فروشنده افزایش می دهد؟کدام یک قدرت تاثیرگذاری بر ذهنیت حتی کارگزاران ارزی دارد؟پاسخ به همه این سوالات «اوراق ارزی» است.

گفتیم که اوراق ارزی یک ابزار مالی است که از سوی بانک مرکزی برای خریداران ارز به طور رسمی معرفی شده و از سوی برخی شعب ارزی بانکها به فروش می رسد. کافی است که به شعب ارزی بانک ملی مراجعه کنید و از جزییات خرید آن اطلاع کسب کنید.

اصولا کسب اطلاع از اتفاقات اقتصادی پیرامون ما موضوع بدی نیست. سواد مالی، این نیست که بخواهیم هر روز در شبکه های اجتماعی نرخ تورم، قیمت خودروی ۲۰۷ یا قیمت مسکن مهر یا لوکس را مشاهده کنیم.

بلکه سواد مالی این است که بتوانیم سود و بازدهی بین بازارهای مختلف را محاسبه، شناسائی و مقایسه کنیم. شناسائی رد پای بازدهی پول کار چندان دشواری نیست، کافی است که سوادآموز اقتصادی به معنای عام، ادبیات عام اقتصادی، وضعیت سرمایه گذاری، بازدهی(سوددهی) در تمامی بازارها از جمله بازارهائی که جدیدا از سوی بانک مرکزی به مردم معرفی شده اند، دنبال کرده و از آن حتی در مشاوره به دیگران استفاده کنند.

برای شناسائی فرصت ها که همیشه غنیمت است، فرد علاقمند به اقتصاد حتی مشاهده گر رفتار میدان فردوسی، اقدام به بازارشناسی می کند. یعنی ادبیات، واژگان اقتصادی، مدل یا الگوی رفتاری یک بازار و بازیگران آن را بشناسد.

«اوراق ارزی» هم یک ابزار تازه معرفی شده، به مردم است و اگر از آن تاکنون اطلاعی ندارید، به خاطر این است که به تازگی معرفی شده است. دلیل انتشار آن هم راهبرد سیاستگذاری پولی و ارزی برای توجه به سلائق عمومی است.

به طور معمول، هنگامی که یک فرد اقدام به خرید یک دارائی می کند، به سه مورد ابتدائی توجه می کند:اول اینکه چقدر باید پول به بازار بیاورد(حجم و ارزش یا سایز سرمایه ).دوم اینکه در چه دوره یا بازه ای باید سرمایه گذاری انجام شود(کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت).سوم اینکه چه میزان(درصد) باید انتظار کسب سود داشته باشد.

در خصوص این موارد، قبلا در خصوص اوراق ارزی، اطلاعات رسمی اعلام شده است.هر فرد بالای ۱۸ سال می-تواند حداکثر چهار هزار دلار خریداری کند و برای خرید آن باید به شعبه های ارزی بانک عامل(بانک ملی)مراجعه کنند.

اینکه خریدار اوراق ارزی در چه زمانی به بازدهی مورد نظر می رسد، از جمله سوالات اصلی هر سرمایه گذاری است.

بازه اوراق ارزی سه ماهه است. تمدید آن هم به دریافت بازخورد سرمایه گذاران بعد از انتشار خواهد بود.

نکته دیگری که در بخش اول این مجموعه از شناخت سرمایه گذاری عنوان شد، آگاهی از وجود یا عدم وجود محدودیت های قانونی است. پس بهتر است که هر فردی با آگاهی وارد بازارهای مالی شود. مثلا، خریداران اوراق ارزی باید آگاهی داشته باشند که هیچ گونه محدودیتی بابت خریدهای قبلی ارز در سایر سرفصل‌های خدماتی وجود ندارد. یعنی اگر یک فرد، ارز سهمیه‌ای ۲۰۰۰ یورو را خریداری کرده است، محدودیتی برای خرید اوراق ارزی وجود ندارد. بنابراین چنین محدودیتی وجود ندارد.

نکته دیگری که در همین باب وجود دارد، حداقل و حداکثر میزان خرید اوراق توسط هر شخص حقیقی به ترتیب معادل ریالی هزار دلار و ۴ هزار دلار است. ضمنا با توجه به محدودیت عرضه اسکناس کمتر از ۱۰۰دلار، مبالغ گواهی‎های مذکور مضاربی از معادل ریالی ۱۰۰ دلار قابل‌عرضه و بازخرید خواهد بود.

برای انجام این سرمایه گذاری یک رابطه وکالتی هم میان خریدار اوراق و بانک مرکزی وجود دارد. بانک مرکزی به وکالت از خریداران اوراق، نسبت به تامین ارز (دلار) و نگهداری آن تا زمان سررسید اوراق اقدام می‌کند.

براساس آنچه که به طور رسمی اعلام شده است،دارندگان اوراق در سررسید می‌توانند یکی از این روش‌ها را انتخاب کنند: پرداخت حق‌الوکاله مذکور معادل هفت‌درصد مبلغ ریالی در زمان سررسید و دریافت اسکناس ارز (دلار) از بانک عامل، یا تسویه نقدی (ریالی) که در این صورت حق‌الوکاله‌ای دریافت نخواهد شد.

مبنای محاسبه برای تعیین مبلغ ریالی در زمان بازخرید، سررسید و انتشار اوراق، نرخ پایانی روز قبل دلار توافقی (اسکناس) است. براساس تبصره اعلام‌شده، نرخ پایانی روز قبل نماد دلار توافقی (اسکناس) بازار متشکل معاملات ارزی (میانگین موزون معاملات نماد دلار توافقی روز قبل) در پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت مدیریت بازار متشکل معاملات ارز ایران به آدرس www.ice.ir قابل ‌مشاهده است.

افراد علائق و سلائق زیادی برای سرمایه گذاری در بازارها دارند و معرفی اوراق ارزی پاسخی به تنوع انتخاب سرمایه گذاری دارد.