عده‌ای هستند که می‌خواهند بدون تلاش مستمر، ره صدساله را یک‌شبه بپیمایند و به همین دلیل حجم زیادی از درس را در شب امتحان می‌خوانند و وقتی می‌بینند نداشتن وقت و تمرکز در شب به آنها چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد، سراغ راه‌های غیرمعقول می‌روند که یکی از این راه‌ها خوردن قرص ریتالین است که مشکلات زیادی را برای بدن به وجود می‌آورد.
می‌خواستم بیدار بمانم!
کسب نمره بالا و قبولی در امتحانات یکی از دغدغه‌های همیشگی دانش‌آموزان و دانشجویان است که در صورت عدم مدیریت صحیح می‌تواند از نظر روانی، فشار زیادی را به فرد وارد کند یا اینکه او را به سمت کسب تجربه‌های نادرست هدایت کند. این موضوع معمولاً در بین دانشجویان بیش از دانش‌آموزان دیده می‌شود.
«سعید» دانشجوی یکی از دانشگاه‌های سطح بالا است. او تجربه مصرف ریتالین را دارد و می‌گوید: «چند ترم پیش باید در امتحان سختی قبول می‌شدم و این درس، پیش‌نیاز بسیاری از درس‌هایم بود و در طول ترم هم اصلاً کتاب را باز نکرده بودم و معمولاً در کلاس درس هم شرکت نمی‌کردم. استاد آن درس به‌سختی نمره می‌داد و حتماً باید قبل از امتحان، کتاب را تمام می‌کردم.
مشکل من این بود که شب‌ها به‌شدت خوابم می‌گرفت، برای همین یکی از هم‌اتاقی‌هایم در خوابگاه، قرص ریتالین را برای بیدار ماندن به من توصیه کرد و به خیال خودم تصور می‌کردم این قرص در یادگیری معجزه می‌کند و من را به هدفم که قبولی در امتحان بود، می‌رساند.
شب بیدار ماندم و تقریباً توانستم کتاب را تمام کنم ولی زمانی که قصد داشتم به جلسه امتحان بروم دچار حالت تهوع و سردرد شدید شدم و آن‌قدر حالم بد شد که اصلاً نتوانستم در امتحان شرکت کنم، بعد از مراجعه به پزشک معلوم شد که بدنم نسبت به آن قرصی که دوستم به من داده بود، واکنش نشان داده است و حالت تهوع و سر درد مربوط به عوارض قرص بوده است.»
نگاهی به گذشته
ریتالین اولین بار در سال ۱۹۴۴ میلادی سنتز شد و در آن زمان به آن ام. پی. اچ (MPH) می‌گفتند که مخفف نام «متیل فنیدیت» است.
«بهروز مصلحی» پزشک و پژوهشگر می‌گوید: «این دارو در سال ۱۹۵۰ میلادی تغییراتی پیدا کرد و در سال ۱۹۵۴ میلادی روی انسان آزمایش شد. در سال ۱۹۵۷ میلادی، شرکت داروسازی «سیبا» بازاریابی داروی ام. پی. اچ را به‌عنوان ریتالین برای درمان خستگی مزمن، افسردگی، روان‌پریشی مرتبط با افسردگی، حمله خواب و برای جبران اثرات خواب‌آور داروهای دیگر، آغاز کرد و در سال ۱۹۶۰ میلادی ریتالین در ترکیب با داروهای تقویتی و بعضی از ویتامین‌ها به مدت کوتاهی تحت عنوان «ریتونیک» برای بهبود خلق‌وخو و حفظ نشاط به بازار عرضه شد.
از سال ۱۹۷۰ میلادی تاکنون ریتالین به‌عنوان داروی مؤثر در درمان بیش فعالی و کم‌توجهی کودکان (ADHD)، روند رو به رشدی داشته و همواره مورد استفاده قرار گرفته است. بین سال‌های ۱۹۹۱ میلادی تا سال ۱۹۹۹ میلادی فروش ریتالین در ایالات متحده آمریکا، ۵۰۰ درصد افزایش داشته و سازمان ملل متحده گزارش داده که ۸۵ درصد از تولید و مصرف کل ریتالین جهان در ایالات متحده امریکا است.»
سوءاستفاده از دارو
اگر داروها به شکل درست و زیر نظر متخصص مصرف شوند، برای بدن مشکل چندانی به وجود نمی‌آورند و می‌توانند در درمان بیماری‌ها مؤثر باشند.
دکتر مصلحی می‌گوید: «ریتالین به دلیل ایجاد شادی و سرخوشی، پتانسیل بالایی برای سوءمصرف دارد. قرص ریتالین به‌صورت خوراکی تولید می‌شود اما بعضی از افراد آن را پودر کرده و استنشاق می‌کنند یا در آب مقطر می‌ریزند و به‌صورت وریدی تزریق می‌کنند که بتوانند هر چه زودتر به آثار شادی‌آور آن دست پیدا کنند.
گزارش‌های اولیه در مورد سوءاستفاده از ریتالین در کشور سوئد، به حذف این دارو از بازار سوئد در سال ۱۹۸۶ میلادی منجر شد. افزایش چشمگیر ریتالین در نسخه‌ها در ایالات متحده امریکا در دهه اخیر، باعث افزایش سوءاستفاده از این دارو در جوانان و نوجوانان شده است.
بارها گزارش شده کودکانی که برای آنها ریتالین تجویز شده، داروهای آنها توسط برادر یا خواهر بزرگ‌ترشان یا حتی والدین‌شان به سرقت رفته و به فرد دیگری فروخته شده است یا اینکه آنها خودشان به‌صورت استنشاقی از ریتالین کودک، استفاده و آن را جایگزین مواد مخدر کرده‌اند.
ریتالین در بین دانشجویان به داروی بیداری معروف است، زیرا آنها در شب امتحان برای بیدار ماندن از آن استفاده می‌کنند. در یک نظرسنجی از دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاهی در ایالات متحده امریکا مشخص شده که بیش از ۱۶ درصد آنها از ریتالین به‌عنوان داروی بیدار ماندن در شب امتحان استفاده کرده‌اند. متأسفانه در مورد آمار سوءمصرف ریتالین در کشورمان، اطلاع دقیقی در دست نیست.»
عوارض ناخوشایند
ریتالین دارویی است که هم در کوتاه‌مدت و هم در درازمدت می‌تواند عوارض زیادی را به همراه داشته باشد.
دکتر مصلحی می‌گوید: «عصبانیت، ایجاد اختلالات خواب، سرگیجه، تهوع و استفراغ، از دست دادن اشتها، معده درد، اسهال، سوزش معده، خشکی دهان، اسپاسم عضلات، سردرد، پرش غیرارادی بعضی از قسمت‌های بدن، سوزن سوزن شدن دست و پا، تپش قلب، بی‌نظمی ضربان قلب، تنگی نفس، خستگی مفرط، اختلال در سخن گفتن، غش، ضعف و بی‌حالی، تشنج، اختلال در بینایی و تاری دید، تحریک‌پذیری زیاد، توهم، تیک‌های عصبی حرکتی و گفتاری، بدبینی، خلق‌وخوی غیرطبیعی و هیجان‌زدگی، بی‌حسی، درد یا حساسیت به گرما و سرما در ناحیه دست و پا، تاول‌های پوستی، کهیر، ورم دور چشم، صورت و لب‌ها، خشونت صدا و اختلال در بلع و گوارش از عوارض مصرف ریتالین است.»
مرگ و وابستگی در کمین جوانان
ریتالین جزو آن دسته از داروهایی است که می‌تواند فرد را به مصرف وابسته کند. دکتر مصلحی می‌گوید: «استفاده نادرست از ریتالین می‌تواند در برخی از افراد منجر به مرگ ناگهانی شود، همچنین سوءمصرف ریتالین در درازمدت منجر به ایجاد وابستگی شدید فیزیکی و عاطفی به این دارو می‌شود. افرادی که در درازمدت از ریتالین استفاده می‌کنند، می‌گویند که هرچند وقت یک‌بار مجبور می‌شوند برای اینکه به حالت‌های سرخوشی کاذب قبلی خود دست پیدا کنند، دوز دارو را بالا ببرند و با بالا بردن دوز دارو، خود را یک قدم به مرگ نزدیک‌تر می‌کنند.»
نمای نزدیک
ریتالین همانند داروهای محرک دیگر مانند «کوکائین» و «آمفتامین»، اثر خود را با افزایش انتقال‌دهنده عصبی دوپامین که با بالا بردن لذت و قدرت همراه است، اعمال می‌کند، اما برعکس آمفتامین که باعث تحریک مغز و آزاد شدن دوپامین می‌شود، ریتالین با جلوگیری از بازجذب دوپامین، بالا رفتن میزان این انتقال‌دهنده عصبی را به همراه دارد. یکی از نظریه‌هایی که باعث می‌شود ریتالین را برای درمان بیش‌فعالی و کم‌توجهی کودکان به کار ببرند، این است که معتقدند کودکان بیش‌فعال در حمل، انتقال و بازجذب دوپامین مشکل دارند.
هنگامی که ریتالین به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود به‌آرامی در طول یک تا دو ساعت سطح دوپامین خون را افزایش می‌دهد، در حالی که کوکائین که به‌صورت استنشاقی یا تزریقی استفاده می‌شود در کمتر از چند ثانیه سطح دوپامین خون را بالا می‌برد.
این دارو (ریتالین) در قالب قرص ۱۰ میلی‌گرمی و با نام‌های تجاری مختلفی به فروش می‌رسد. ریتالین (Ritalin)، ریتالین اس. آر (Ritalin SR)،ریتالین ال. آ (Ritalin LA)، مسدیت (Methidate)، استیمدیت (Stimdate)،کانسرتا (Concerta)، متدیت (Metadate)، مسلین (Methylin)، مسلین یی. آر (Methylin ER) و کوئیلیونت ایکس آر (Quillivant XR) نام‌های تجاری این دارو هستند و والدین با دانستن نام‌های این دارو، می‌توانند مانع از مصرف فرزندشان شوند. چنانچه در خانواده‌ای کودک بیش‌فعال وجود داشته و پزشک مصرف ریتالین را تجویز کرده باشد، والدین باید نسبت به نگهداری قرص دقت بیشتری کنند که فرزند یا فرزندان دیگرشان به دلیل عدم آگاهی از این قرص استفاده نابه‌جا نکنند.