خاطراتی که جز در کتاب‌هایی درباره تهران قدیم و عکس‌هایی در عکاسخانه و موزه‌های قدیمی پایتخت، دیگر از آنها نشانی نیست. اما انگار شادروان «علی حاتمی» فراموشی زودهنگام این روزها را دیده بود که ۴۲ سال قبل طرح ساخت شهرک سینمایی غزالی را داد تا در پایتخت متجدد امروز هم بشود تاریخ را از نزدیک دید.
با خوشنویس هزاردستان که همراه شوید، بعد از بهارستان و لاله‌زار به جواهرفروشی قازاریان می‌رسید، کمی آنجا خرید کنید. به کافه پارس که رسیدید، چیزی بخورید؛ باید جلوتر رفت کوفه و افسوس هنوز برای بازدید باقی مانده است. با گشت وگذار در کوچه‌های شهرک و تماشای لوکیشن فیلم‌های به یادماندنی از هزاردستان و کفش‌های میرزا نوروز گرفته تا امام علی(ع) و هشت بهشت؛ تاریخ برایتان روایت می‌شود.
جایی همین نزدیکی
مطمئن باشید به محض اینکه تصمیم بگیرید از شهرک سینمایی غزالی دیدن کنید، خیلی‌ها سعی می‌کنند شما را از این تصمیم منصرف کنند. برای این سعی هم یک دلیل روشن دارند؛ «خیلی دور است»! اما لطفا روی تصمیمتان پافشاری کنید چون رسیدن به شهرک سینمایی غزالی اصلا سخت نیست.
برای رسیدن به شهرک غزالی دو راه پیش روی شماست:
تاکسی: مقصد شما کیلومتر ۱۵ جاده مخصوص کرج است؛ غربی‌ترین نقطه منطقه ۲۱ شهرداری تهران. اما لازم نیست برای رسیدن به این مقصد حتما اتومبیل شخصی داشته باشید. اگر تصمیم گرفته‌اید گروهی از شهرک بازدید کنید، تاکسی های اینترنتی، راه به صرفه‌ای است. برای اینکه بتوانید به راننده یک نشانی سرراست بدهید، بگویید «کیلومتر ۱۵ جاده مخصوص کرج، درست روبه روی شرکت ایران خودرو.»
مترو: اگر دلتان می‌خواهد از مترو استفاده کنید باید سوار خط ۵ مترو شوید و در ایستگاه «ایران خودرو» پیاده شوید. بیرون ایستگاه مترو اتوبوس‌های خط ۲۱ و ۲۲ (شهرک شهرداری) منتظر شما هستند؛ اتوبوس‌هایی که درست از مقابل در شهرک سینمایی می‌گذرند.
با ماشین‌دودی تا خانی‌آباد
بهتر است در بازدید از شهرک غزالی این طور شهرک را بگردید: از میدان توپخانه وارد شوید، میدان بهارستان را از دور ببینید، وارد اورشلیم و کوفه شوید، از قلعه میرقباد بگذرید، به کوچه‌پسکوچه‌های خانی‌آباد برسید و از کوچه‌ها راهی خیابان لاله‌زار شوید و خودتان را وسط تهران قدیم پیدا کنید.
از در اصلی شهرک سینمایی غزالی که وارد شوید، سمت راست شما اتاق نگهبانی است، همان‌جا می‌توانید بلیت بازدید از شهرک را بگیرید.
تقریبا روبه‌روی در ورودی اصلی، سمت راست ساختمان اداری، چند مجسمه شیر غول پیکر توجه‌تان را جلب می‌کند. این شیرها بخشی از دکور سریال حضرت یوسف هستند که تازگی‌ها پایشان به شهرک سینمایی غزالی باز شده.
میدان توپخانه: نمای میدان توپخانه خیلی کوچک‌تر و جمع و جورتر از یک میدان واقعی است. دست راست میدان نمایی از سردر میدان بهارستان می‌بینید. جلوی نمای سردر میدان بهارستان دو توپ جنگی واقعی جاخوش کرده‌اند که روزی واقعا شلیک می‌کردند و عمری ۱۲۰ ساله دارند. هر وقت در فیلم یا سریالی دیده‌اید که توپی شلیک می‌کند شک نکنید که پای همین دو توپ قدیمی جنگی وسط بوده. روبه‌روی این توپ‌ها هم نمای ساختمان شهرداری قدیم تهران را می‌بینید. ساختمان بزرگی که البته داخلش به عنوان یک سوله استفاده می‌شود و دکورهای سریال‌های حضرت یوسف و شهرآشوب در آن انبار شده‌اند.
ماشین دودی: کنار ساختمان شهرداری قدیم تهران چند واگن از یک قطار قدیمی روی یک ریل گذاشته شده‌اند. این واگن‌ها، واگن‌های لوکوموتیوی هستند که تهرانی‌های قدیمی به اسم ماشین دودی صدایش می‌زدند. تا چند سال پیش ابتدای این واگن‌ها یک لوکوموتیو واقعی هم وجود داشت که با افتتاح ایستگاه مترو شهرری به آنجا منتقل شد. اگر حافظه خوبی داشته باشید حتما یادتان می‌آید که این قطار همان قطاری است که در سریال «روزگار قریب» دکتر قریب جوان با آن از شهرری به تهران می‌رفت. قطار قدیمی سریال «در چشم باد» هم همین قطار بود.
اورشلیم: سریال مریم مقدس را که یادتان هست؟ همه صحنه‌هایی که در این سریال از شهر اورشلیم دیدیم در این فضا فیلم‌برداری شده. دیوارها و ستون‌های شهر اورشلیم مثل همان چیزی که در فیلم دیدیم، بلند و غول‌پیکر است. شهر اورشلیم سال ۱۳۷۵ به مجموعه شهرک سینمایی اضافه شده و شامل معبد سلیمان(ع)، کاخ هرود، کلبه حضرت مریم(س) و کارگاه نجاری حضرت زکریانبی(ع) است. البته به جز سریال مریم مقدس(س) و سریال حضرت مسیح(ع)، فیلم سینمایی پرچم‌های قلعه کاوه هم در این دکورها فیلم‌برداری شده.
محله خانی‌آباد: در خیابان لاله‌زار قدیم یک کوچه به نام کوچه ملی وجود داشته. کوچه‌ای که مرحوم علی حاتمی هم در خیابان لاله‌زار ساخت و قسمت‌های مهمی از سریال در آن فیلم‌برداری شد. اما چند سال بعد که مرحوم علی حاتمی تصمیم گرفت آخرین فیلمش یعنی جهان پهلوان تختی را بسازد، کوچه ملی را خراب کرد و محله خانی‌آباد را ساخت. حالا به‌جای کوچه ملی، وارد پسکوچه‌های خانی‌آباد می‌شوید که تقریبا خراب شده. در این جا می‌توانید نمای زورخانه کردان (زورخانه‌ای که مرحوم تختی در آن تمرین می‌کرد)، گرمابه سنگلج، سردر مسجد قندی، مطب دکتر موسی‌خان و سقاخانه را در آن ببینید. بعد از فوت مرحوم علی حاتمی، پسکوچه‌های محله خانی‌آباد باقی ماند تا صحنه‌هایی از سریال‌های خواب و بیدار، پریدخت و روزگار قریب در آن فیلم‌برداری شود.
کوفه: دیوارهای کوتاه کاهگلی، یک نخل خشک شده وسط میدان، خانه‌هایی با دیوارهای کوتاه که با پله به هم راه دارند، مجموعه شهر کوفه را می‌سازند. شهری که داوود میرباقری برای سریال امام‌علی(ع) به شهرک سینمایی اضافه کرد و بعد از سریال امام‌علی(ع) سریال‌هایی مثل تنهاترین سردار، ولایت عشق، آخرین دعوت، طفلان مسلم و فیلم سینمایی ناسپاس در آن ساخته شد. وقتی وارد شهر کوفه شدید، چشمتان از نخل وسط میدان کوفه که گذشت، روبه‌رو نمای مسجد کوفه را می‌بینید و سمت راست میدان، خانه امام‌علی(ع) است. روبه روی خانه امام‌علی(ع) هم خانه‌های کاهگلی که روی هم ساخته شده‌اند و با پله به هم راه دارند شامل نمای خانه عثمان و بزرگان شهر کوفه است.
کمی جلوتر خانه قطامه (زنی که نقشه قتل امام‌علی(ع) را کشید) را هم پیدا می‌کنید. اگر به ایوان چوبی خانه قطامه که حالا شکسته، دقت کنید حتما یکی از معروف‌ترین صحنه‌های سریال امام علی(ع) یادتان می‌آید. همان صحنه‌ای که در باد و باران قطامه روی ایوان خانه‌اش ایستاده بود و صورتش تبدیل به یک گرگ شد.
لاله زار: وقتی اینجا قدم می‌زنید، انگار در همان لاله‌زار قدیم راه می‌روید. قصه ساخت خیابان لاله‌زار که اولین بنای شهرک سینمایی غزالی بود و اصلا این شهرک به خاطر همین خیابان ساخته شد، به سال ۱۳۵۸ بر می‌گردد. وقتی مرحوم علی حاتمی تصمیم گرفت سریال به یادماندنی «هزاردستان» را بسازد و برای ساخت این سریال به نمای تهران سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۱ نیاز داشت؛ این طور شد که لاله‌زار در اینجا جان گرفت.
غیراز هزاردستان، لاله زار لوکیشن سریال‌های شب دهم، کیف انگلیسی، مدار صفر درجه، عمارت فرنگی، پریدخت، کارآگاه علوی، روزگار قریب و کلا هر فیلم و سریالی که صحنه‌ای از تهران قدیم دارد، بوده.
سینما تابان: وقتی وارد خیابان لاله‌زار می‌شوید، اولین ساختمانی که سمت راستتان می‌بینید و می‌تواند حسابی شما را به سال‌های دور ببرد، ساختمان «سینما تابان» است. سینمایی که درست نبش خیابان لاله‌زار قرار داشت. اگر کمی گوش تیز کنید هنوز هم می‌توانید صدای دختر لر را بشنوید که می‌گفت «جعفر، جعفر، تهرون که می‌گن شهر قشنگیه...» سینما تابان سینمایی بود که اولین فیلم ناطق ایرانی، «دختر لر» در آن نمایش داده شد. اگر در سینما باز باشد، شما می‌توانید از موزه شهرک سینمایی غزالی هم دیدن کنید. داخل سینما تابان پر است از لباس‌ها و وسایل صحنه فیلم‌ها و سریال‌های مختلف.
موزیکال عشقی: سرتان را که برگردانید، نبش سمت چپ خیابان لاله‌زار یک ساختمان دو طبقه قدیمی می‌بینید. اگر پای حرف تهرانی‌های قدیمی نشسته باشید حتما اسم ساختمان «موزیکال عشقی» را شنیده‌اید. این ساختمان دو طبقه نمای همان ساختمان موزیکال عشقی است که البته طوری ساخته شده که نمای داخلی‌اش هم قابل استفاده باشد. به خاطرتان از سریال‌های مختلف رجوع کنید: این ساختمان همان دفتر روزنامه در سریال کیف انگلیسی است و مطب دکتر پارسا در سریال مدار صفر درجه. تازگی‌ها هم به عنوان باشگاه بیلیارد در سریال عمارت فرنگی نقش بازی کرده.
خانه مدرس: تا انتهای خیابان لاله‌زار هم که بروید به نمای خانه مدرس می‌رسید. جالب این است که خانه مدرس در واقعیت و در خیابان سرچشمه هنوز وجود دارد، اما وضعیتش از نمای این خانه در غزالی بدتر است. کنار نمای خانه مدرس هم می‌توانید سردر پادگان عشرت‌آباد و بازار تهران را ببینید که همین چندسال پیش برای سریال‌های «سال‌های مشروطه» و «عمارت فرنگی» ساخته شد.
واگن اسبی: با دقت که دور و برتان را نگاه کنید وسط خیابان لاله‌زار، روی سنگفرش‌ها یک واگن چوبی هم می‌بینید. این واگن که قدیمی‌ها «واگن اسبی» صدایش می‌کردند، وسیله نقلیه و عبور و مرور تهرانی‌ها در خیابان لاله‌زار بوده. واگنی که به تبعیت از اسمش با دو اسبی که جلویش بسته می‌شده حرکت می‌کرده. اما الان از اسب‌ها خبری نیست و فقط واگن چوبی با آرم شیر و خورشید رویش در خیابان لاله‌زار سن و سالش را به رخمان می‌کشد. امکان ندارد در فیلم‌های درباره تهران قدیم در یکی از صحنه‌ها این واگن اسبی رد نشده باشد.
کافه طهرون: کمی جلوتر از ساختمان موزیکال عشقی به ساختمان‌هایی می‌رسید که کمک می‌کنند پیاده‌روی در خیابان لاله‌زار برایتان لذت‌بخش‌تر شود. در «کافه طهرون» می‌توانید نوشیدنی خنک بنوشید. کمی جلوتر وارد ساختمان زیبای گراندهتل شوید.
گراندهتل: اینجا یکی از معروف‌ترین ساختمان‌های خیابان لاله‌زار است؛ همان هتل معروف سریال «هزاردستان» و هتلی که در سریال «کارآگاه علوی» بارها دیده‌اید. الان گراندهتل به یک رستوران زیبا تبدیل شده که در یک دکور قدیمی شما را مهمان یک ناهار می‌کند.
می‌توانید در آن جشن‌های بزرگ برپا کنید و روزهای تعطیل هم غذایتان را همراه با موسیقی سنتی میل‌کنید.
خاطره‌تان را ثبت‌کنید
برای آنکه از شهرک غزالی یادگاری داشته باشید، به عکاسخانه آنجا سری بزنید.
اگر می‌خواهید خاطره گشت و گذارتان در شهرک سینمایی غزالی و خیابان لاله‌زار را ثبت کنید از «عکاسخانه طهران» غافل نشوید. این عکاسخانه یکی از معروف‌ترین مغازه‌های خیابان لاله‌زار قدیم بوده و خیلی از عکس‌های سیاه و سفید و قدیمی آلبوم‌های اهالی تهران در همین عکاسخانه گرفته شده.
تردید نکنید، وارد عکاسخانه شوید، یک دست لباس (سنتی، محلی، قجری و...) انتخاب کنید و بپوشید و هرجای شهرک سینمایی را که دوست دارید، انتخاب کنید و یک عکس یادگاری بگیرید. حدود ۱۵ دقیقه بعد، همین که باقی شهرک را یک دوری بزنید، عکستان چاپ شده و آماده است.
حتی می‌توانید سفارش دهید تا عکس خودتان یا دوستانتان روی چوب یا لیوان و بشقاب چاپ شود و با خودتان یک یادگاری تمام و کمال از تهران قدیم به خانه ببرید.
تار و سه‌تار علیخانی: از مغازه تعمیر تار و سه‌تار علیخانی (که یکی از استادهای قدیمی تار و سه‌تارسازی است و مغازه‌اش در لاله‌زار قدیم جز تعمیر ساز، صفحه فروشی هم بوده) هم می‌توانید سی‌دی یا نوار موسیقی‌های قدیمی بخرید تا هروقت دلتان یاد ایام کرد، با شنیدن نواهای قدیمی حالتان نو شود.
ده قدم، ده نکته
برای آنکه خاطره خوبی از گردش در غزالی در یادتان بماند به این توصیه‌ها توجه کنید.
برای اینکه بعد از گشت وگذار از پادرد به خودتان نپیچید، کفش راحت بپوشید چون بازدید از همه دیدنی‌های شهرک حداقل ۳-۲ ساعتی وقتتان را می‌گیرد.
نگران سرویس بهداشتی نباشید. در محوطه شهرک سینمایی دو سرویس بهداشتی پیدا می‌کنید. یکی پشت خیابان لاله‌زار و یکی دیگر در محوطه بیرونی روبه‌روی شهر اورشلیم.
بطری آب، یک کلاه آفتابگیر و لباس خنک و راحت از ضروری‌ترین چیزهاست؛ چون جز گراندهتل و سفره‌خانه سنتی هیچ جای سرپوشیده‌ای در شهرک وجود ندارد.
عکاسی در محوطه شهرک سینمایی با دوربین خانوادگی ممنوع نیست اما حواستان باشد از بعضی از بناها مثل میدان بهارستان، شهر سامان یا دکورهای کلاه پهلوی که تابلوی عکاسی ممنوع دارند، عکاسی نکنید. تابلوها را جدی بگیرید تا دچار مشکل نشوید. اگر عکاس حرفه‌ای هستید باید برای عکاسی از ساختمان اداری مجوز بگیرید.
فیلم‌برداری در همه مناطق شهرک سینمایی ممنوع است؛ پس برای ثبت خاطراتتان دوربین فیلم‌برداری برندارید و به عکاسی راضی باشید.
روی در و دیوارها - چه قدیمی و چه نو - یادگاری ننویسید. یادتان نرود بعد از شما گروه‌های فیلم‌برداری می‌خواهند در این منطقه‌ها فیلم و سریال بسازند.
شهرک سینمایی غزالی اول برای فیلم‌برداری ساخته شده بعد برای بازدید. پس اگر به شما گفته شد نمی‌توانید از یک منطقه به علت فیلم‌برداری بازدید کنید، اصرار نکنید و دور و بر آن محدوده سر و صدا نکنید.
اگر فکر می‌کنید با خودرو شخصی روز بهتری دارید سخت در اشتباهید. نمی‌توانید خودرو شخصی را داخل محوطه شهرک ببرید. محوطه بیرون هم جای پارک کارکنان کارخانه سایپاست؛ پس جای پارک پیدا نخواهید کرد.
اگر به صورت گروهی از شهرک بازدید می‌کنید، پس از تماس با مسئولان شهرک خودتان را به عنوان یک تور معرفی کنید. با این کار برای بازدید هم تخفیف می‌گیرید و هم از یک راهنما که مدیران در اختیارتان می‌گذارند بهره‌مند می‌شوید.
از دور تماشا کنید
امکان بازدید از تمام بناهای شهرک غزالی برای حاضران فراهم نیست.
میدان بهارستان: میدان و خیابان بهارستان یکی از جدیدترین ساختمان‌هایی است که در شهرک سینمایی غزالی ساخته شده. البته چون فیلم‌برداری سریال «سرزمین کهن» به کارگردانی کمال تبریزی هنوز در این فضا تمام نشده، شما فقط می‌توانید نمای میدان بهارستان تهران قدیم، یعنی سال ۱۳۳۰ و خیابان‌های دوروبرش را از دور ببینید.
شهر سامان: دکورهای شهر سامان هم از دکورهای جدید شهرک سینمایی غزالی است که مثل میدان بهارستان باید از دور ببینید. شهر سامان (که همان نام قدیم شهر ساوه است) را ضیاء‌الدین دری برای سریال «کلاه پهلوی» ساخته. فرمانداری سامان، مسافرخانه میدان شهر سامان و نمایی از گنبد مسجد جامع شهر سامان نماهایی هستند که می‌توانید از دور ببینید.
تکیه دولت: تکیه دولت تهران یکی از نماهای نیمه‌کاره شهرک سینمایی است که قرار بود با مصالح اصلی ساخته شود. حالا در این نمای نیمه‌کاره حیاط دایره‌ای تکیه دولت و پله‌هایش را می‌توانید ببینید. همان فضایی که تعزیه خوانی‌های سریال «شب دهم» در آن فیلم‌برداری شد.