آلرژی غذایی در نوزادان و کودکان خردسال / ازکجا بفهمیم که کودک‌مان دچار آلرژی غذایی شده است؟

ستی مولایی؛ آلرژی غذایی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن کودک به غذایی که معمولا بی‌ضرر است واکنش نشان می‌دهد و این اتفاقی نگران کننده‌ای برای مادران است. سیستم ایمنی بدن کودک به گونه‌ای واکنش نشان می‌دهد که گویی خطرناک است و نتیجه آن به عنوان یک واکنش آلرژیک شناخته می‌شود. کودکان آلرژیک نه تنها به شیر گاو بلکه به غذاهای دیگر هم در برخی از موارد واکنش نشان می‌دهند. در این آلرژی غذایی پاسخ ایمنی بدن به دلایل مختلف ژنتیک و محیط درست عمل نمی‌کند و این آلرژی با خود مشکلاتی را به همراه می‌آورد. به همین منظور می‌خواهیم از صفر تا صد آلرژی غذایی کودکان را در این مطلب مورد بررسی قرار دهیم.

حساسیت غذایی چیست؟

متاسفانه امروزه به خاطر برخی فاکتورها که هنوز تاثیر هر یک از آنها به درستی مشخص نشده‌، بروز انواع آلرژی مخصوصا در نوزادان بسیار شایع شده است. برخی از پزشکان جهش‌های ژنتیکی یا تولید مواد نامناسب برای بدن انسان را عامل این بیماری می‌دانند. اما از آنجا که نوزاد جز از شیر مادر در ماه‌های نخست زندگی تغذیه نمی‌کند، بنابراین ریشه شناخت این آلرژی‌ها مواد و خوراکی‌های مصرفی مادر است. رژیم غذایی مادر در دوران بارداری و شیردهی ممکن است منجر به بروز آلرژی در نوزادان شود.

شایع‌ترین علل آلرژی غذایی در کودکان

بعد از 6 ماهگی و شروع به خوردن غذاهای جامد امکان حساسیت در برخی از کودکان وجود دارد. به همین منظور باید غذاهایی که باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شوند را در مقادیر بسیار کم به کودک داد تا بتوانیم هر واکنشی را در بدن کودک تشخیص دهیم. حال اگر کودک شما قبلا دچار آلرژی یا اگزما شده است یا سابقه آلرژی در اعضای خانواده را دارید باید حواستان را بیشتر به تغذیه کودک جمع کنید و این موضوع را با پزشک کودک خود در میان بگذارید.

غذاهایی که می‌توانند باعث واکنش آلرژیک شوند عبارتند از:

• شیر گاو
• تخم مرغ
• غذاهای حاوی گلوتن، از جمله گندم، جو و چاودار
• آجیل و بادام زمینی
• دانه‌ها
• سویا
• ماهی

این مواد خوراکی معمولاً شدیدترین واکنش‌ها را در بدن کودک ایجاد می‌کنند.

آلرژی پروتیین شیر گاو

مسلم است که نوزاد نباید از شیر گاو تغذیه کند چون در یک سال نخست زندگی مصرف شیر گاو برای شیرخواران ممنوع است. اما مادران شیرده به طور مرتب از مایعات مخصوصا شیر گاو استفاده می‌کنند. به همین دلیل به واسطه مصرف مادر و تاثیری که روی شیر او می‌گذارد شاهد بروز ایجاد آلرژی در نوزادان هستیم. البته این آلرژی پدیده جدیدی است که ممکن است دلیل آن ریشه در جهش‌های ژنتیکی یا تغییر در فرآیند تولید شیر داشته باشد. برای کنترل و رفع این نوع آلرژی باید مصرف لبنیات در مادر محدود یا حذف شود.

آلرژی گلوتن

گلوتن به پروتیین دانه گندم گفته می‌شود که در برخی غلات مانند جو یافت می‌شود. برخی از نوزادان نسبت به این ماده آلرژی از خود نشان می‌دهند که در اثر خوردن شیر مادر یا استفاده از غذاهای کمکی که بر پایه گندم ساخته شده است این نوع حساسیت خودش را نشان می‌دهد. در این مورد با کنترل غذای مصرفی مادر و استفاده از غذاهای کمکی که فاقد گلوتن باشند، می‌توان این مشکل را کنترل کرد. باید در هنگام خرید غذاهای کمکی دقت کرد و از محصولاتی که بر پایه برنج تهیه شده‌اند، استفاده کرد یا شیرخشک‌های مخصوص را که روی آنها ذکر شده که فاقد گلوتن هستند، خریداری کرد.

آغاز حساسیت غذایی از چه دورانی است؟

دوران بارداری یکی از مهم‌ترین اتفاقات در زندگی هر مادر است. این دوران نقش اساسی در شکل گیری نوزاد دارد؛ از شکل ظاهری گرفته تا تکامل تمام اعضای بدن و عادت‌های نهفته در نوزاد. پس مادران باردار باید تغذیه مناسب داشته باشند. حال اگر مادری دچار حساسیت‌های غذایی است باید مصرف مواد خوراکی مانند تخم مرغ، بادمجان، گوجه‌فرنگی و بادام زمینی را به حداقل برسانند. البته این تنها بخشی از ماجرا است؛ خوراندن زودهنگام غذاهای متنوع و مختلف به نوزادان، پیش از شش ماهگی و حتی یکسالگی از عوامل بسیار مهم در بروز حساسیت‌های غذایی محسوب می‌شود که بسیار خطرناک است.

علائم رایج آلرژی غذایی چیست؟

آلرژی غذایی کودکان در بیشتر موارد با علائم واضحی مانند عوارض پوستی یا غیر پوستی خود را نشان می‌دهند این علایم مانند: جوش، قرمزی، التهاب در دور لب‌ها، شکم، اطراف مقعد و گونه‌ها. در نوزادان به این علت که قادر به تحرک جسمانی زیادی نیستند و احتمال ابتلا به موارد مشابه مانند اگزمای پوستی که از راه تماس ایجاد می‌شود پایین است در اغلب موارد این نشانه‌ها حاکی از بروز آلرژی‌های غذایی است. عوارض غیرپوستی: این دسته از عوارض بیشتر با تغییراتی که در سیستم گوارشی نوزاد اتفاق می‌افتد، خودش را نشان می‌دهد. بروز مواردی مانند دل‌پیچه، اسهال، تغییر شکل یا قوام مدفوع یا مشاهده موارد غیرمعمول در مدفوع از نشانه‌های ابتلا به آلرژی و واکنش بدن نسبت به آن هستند. البته باید دقت داشت که  در برخی از افراد، ممکن است یک حساسیت غذایی، واکنش آلرژیک شدیدی به نام آنافیلاکسی ایجاد کند.

آنافیلاکسی چیست؟

طبق تحقق محققان؛ آلرژی غذایی از هر 10 کودک یک ساله یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از واکنش‌های آلرژیک خفیف هستند، اما برخی می توانند شدید و حتی تهدید کننده زندگی باشند. اگر این واکنش بر تنفس یا قلب کودک تأثیر بگذارد، آنافیلاکسی نامیده می‌شود. این واکنش در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض ماده حساسیت‌زا مانند بادام‌زمینی یا شیر گاو رخ دهد. آنافیلاکسی باعث می‌شود که سیستم ایمنی مقادیر زیادی از مواد شیمیایی التهابی را در خون آزاد کند و یک طوفانی التهابی را در بدن کلید بزند.

چگونه تشخیص دهیم که کودک آلرژی غذایی دارد؟

واکنش‌های آلرژیک معمولاً به سرعت در عرض چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن رخ می‌دهند. خوشبختانه تشخیص آلرژی در نوزاد کار دشواری نیست و از راه مشاهده این علائم پوستی و چک کردن پوشک نوزاد و توجه به بو، رنگ، قوام و موارد نامعمول، مادران به راحتی قادر هستند که بروز آلرژی را در نوزاد خود حدس بزنند. بعد از مرحله تشخیص برای درمان باید به پزشک کودکان مراجعه کرد.

• عطسه کردن
• آبریزش یا مسدود شدن بینی
• چشم‌های قرمز، خارش‌دار، آبریزش
• خس خس و سرفه
• بثورات قرمز و خارش دار
• بدتر شدن علائم آسم یا اگزما

چگونه از آلرژی غذایی در نوزادان پیشگیری کنیم؟

بهترین روش رعایت کردن و نخوردن غذاهای حساسیت زا در دوران بارداری یا دوران شیردهی است. با این کار می‌توان از بروز حساسیت‌های غذایی در نوزادان شیرخوار تا حدی پیشگیری کرد.

نکته:

• جالب است که بدانید؛ بسیاری از کودکان حساسیت خود را به شیر یا تخم مرغ افزایش می‌دهند، اما آلرژی به بادام زمینی معمولا مادام العمر است.
• اگر کودک شما حساسیت غذایی دارد، برچسب مواد غذایی را با دقت بخوانید. اگر مطمئن نیستید که حاوی مواد غذایی هستند که فرزندتان به آن حساسیت دارد، از خوردن غذاها خودداری کنید.
• متاسفانه؛ تقریباً 5 درصد از کودکان زیر پنج سال به آلرژی غذایی مبتلا می‌شوند.

آیا حساسیت غذایی ارثی است؟

بیش از 50 درصد آلرژی‌های غذایی کودکان ارثی است و از طریق مادر به نوزاد انتقال پیدا می کند. کودکانی که والدین آنها حساسیت غذایی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. لذا در موقع خوراندن موادی که به آنها آلرژی دارید، به کودک خود، موارد احتیاط را رعایت کنید.

منبع:

https://www.nhs.uk/conditions/baby/weaning-and-feeding/food-allergies-in-babies-and-young-children/

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/food-allergies-in-children#:~:text=Eggs%2C%20milk%2C%20and%20peanuts%20are,five%20years%20have%20food%20allergies.