کاخ‌گردی در کاخ گلستان تهران

کاخ گلستان که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده از آثار دوره قاجار است و با قدمتی بیش از ۴۴۰ سال جزو منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران است و هنوز هم زیبایی‌های خود را دارد. دلیل نام‌گذاری این مجموعه نیز به خاطر قرار گرفتن در میان باغی با درختان چنار و سرو است که گلستان انتخاب شده است.  عمارت گلستان برای مدت‌ها میزبان شاهان بوده و امروزه از آن همه ابهت کاخ گلستان فقط چند ساختمان باقی مانده است. با این وجود هنوز هم زندگی در این قسمت از تهران جریان دارد و صحنه‌های بی‌نظیری قابل مشاهده است.  دنیایی از نقاشی‌ها و تصاویر با کاشی کاری‌های بی نظیر ایرانی دل هر بیننده ای را می‌برد، باید بر روی صندلی بنشینید و از تماشای بنای قاجاری با معماری ایرانی اروپایی لذت ببرید، طوری که واقعا تاریخ را لمس خواهید کرد. آشنایی با کاخ گلستان تهران  از هر باتجربه ای نشانی قلب تهران را بپرسید؛ راه بازار و خیابان ۱۵ خرداد را نشان تان می دهد. جایی که در سال های اخیر به همت مسوولان به پیاده راهی سنگفرش تبدیل شده است و تهران قدیم را برای مراجعانش تداعی می کند. بسیاری بر این باورند که تهران واقعی در همین محله است؛ مکانی که می توانید گشتی جانانه در آن بزنید و جاذبه های متعددی را ببینید.  کاخ گلستان نامی است که در میان جاذبه های تهران می درخشد و در فهرست میراث فرهنگی یونسکو نیز جای دارد. بیشتر مردم این مجموعه را اثری از دوره قاجار می دانند؛ اما تاریخ آن به سال های بسیار دورتر باز می گردد.  کاخ گلستان با قدمتی بیش از ۴۴۰ سال یکی از منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران به شمار می رود و با زیبایی هایش دل از هر بیننده ای می برد. ناصر نجمی در کتاب «طهران در عهد ناصری» می‌ نویسد که به دلیل قرار گرفتن این مجموعه در باغ یا گلستان و وجود باغچه ها و خیابان‌ های دراز با درختان چنار و سرو نامش را گلستان گذاشته اند.

البته این تنها یک حدس است و هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد. برخی نام این مجموعه را به تالار گلستان در یکی از عمارت های باغ که امروزه از بین رفته است نسبت می دهند؛ عمارتی به نام عمارت خروجی که در ادامه درباره اش سخن خواهیم گفت.  مجموعه گلستان سال ها میزبان شاهان بوده و آقا محمدخان قاجار، فتحعلی شاه، محمد شاه قاجار، ناصرالدین شاه قاجار، مظفرالدین شاه قاجار، محمدعلی شاه قاجار و احمدشاه قاجار در آن سکونت داشته اند. امروزه کاخ گلستان با وسعتی برابر با ۵/۴ هکتار که تنها یک دهم وسعت اولیه آن است در گوشه ای از شهر تهران زیر گرد و غبار فراموشی کمر خم کرده است و روزگار می گذراند. از آن همه شکوه فقط چند ساختمان باقی مانده که در میان ساخت و سازهای جدید گم شده اند.  کاخ گلستان شامل مجموعه‌ای از بناهای تاریخی در استان تهران می‌شود که در زمان‌های مختلفی ساخته شده‌ است. این کاخ به‌لحاظ معماری و ارزش آثار هنری و تاریخی‌اش، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی کشور به شمار می‌رود که در طول سال، شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی است.

کاخ مذکور از بخش‌های مختلفی همچون ایوان تخت مرمر، تالار سلام، تالار آینه، تالار سفره‌خانه، خلوت کریمخانی، تالار برلیان، عمارت بادگیر، کاخ شمس العماره، تالار الماس و کاخ ابیض تشکیل می‌شود. ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند، قدیمی‌ترین بناهای مجموعه گلستان هستند.

مجموعه‌ فرهنگی و تاریخی گلستان به‌غیر از ساختمان‌های فوق که ذکر شد، از بخش‌های مختلفی نظیر کتاب‌خانه نسخ خطی، مرکز اسناد تصویری، مرکز اسناد خطی، دفتر فنی، امور بین‌الملل، کتابخانه چاپی، امور فرهنگی، امور معرفی، واحد کودک و نوجوان، واحد دفتر حقوقی تشکیل می‌شود.

جاهای دیدنی متعددی در اطراف کاخ گلستان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به بازار تهران، قهوه‌خانه حاج علی درویش، سبزه میدان، خیابان ناصرخسرو، سرای روشن، کوچه مروی و دارالفنون اشاره کرد.

بازدید از کاخ گلستان تهران

ساختمان شمس العماره‌ای که در این موزه قرار دارد اولین بنای ساخته شده از جنس فلز است. تخت مرمرین بزرگی و حجاری شده‌ای که از ۶۵ قطعه ساخته شده را در خود جای داده است. آینه کاری، گچ بری و نقاشی‌های بسیار چشم نوازی دارد. کاخ گلستان مجموعه‌ای تاریخی است که کاخ‌ها و تالارهای سلطنتی مختلفی را در خود جای داده است. سبک معماری این مجموعه برگرفته از سنت‌های ایرانی است. بااین‌حال، از طریق تعاملات تجاری، سیاسی و فرهنگی با کشورهای اروپایی، تحت تأثیر معماری نئوکلاسیک اروپایی، دستخوش تغییرات و پیشرفت‌هایی شده است.  در نتیجه اکنون شاهد ترکیبی فریبنده از سبک‌های معماری ایرانی و اروپایی هستیم که هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند و ارزش حداقل یک بار دیدن را دارد. یکی از ویژگی‌های برجسته کاخ گلستان، کاشی‌کاری استثنایی آن است که مضامین مختلفی از جمله اساطیر، شکار، عشق، جنگ، مناظر، آثار تاریخی، پادشاهان، درباریان، مقامات دولتی و نقوش مذهبی را به نمایش می‌گذارد. این آثار همچنین تأثیر افزایش ارتباطات با دنیای غرب و حمایت از تلاش‌های هنری را نشان می‌دهند.  آن‌ها به طرز ماهرانه‌ای تکنیک‌های نقاشی غربی مانند حجم مرئی، سایه‌زنی و طبیعت‌گرایی را در کنار روش‌های تصویرسازی سنتی ایرانی به کار می‌برند. نمای بیرونی ساختمان‌های کاخ گلستان تنها جنبه‌ای نیست که تماشاگران را شگفت‌زده می‌کند. با ورود به این سازه‌ها، آینه‌کاری باشکوه شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به ویژه تالار آینه‌ها که بیش از هفت سال طول کشید تا تزئین شود و واقعاً نفس‌گیر است.

تزیینات طلاکاری شده روی سطوح سنگی مانند شمس‌العماره و تخت مرمر بر جذابیت کاخ می‌افزاید که نشان‌دهنده سبکی محبوب در دوران قاجار است. زرگران ماهر آن زمان از ورقه‌های فلزی در این تزیینات استفاده می‌کردند و مهارت خود را به نمایش می‌گذاشتند. استفاده از طلا در تزئینات معماری کاخ گلستان، همراه با تأکید بر دوام، ارزش این مجموعه را بیشتر می‌کند. در ادامه بیشتر به معرفی قسمت‌های مختلف کاخ گلستان می‌پردازیم.