داستان مسجدی که درب آن روی نمازگزاران بسته شده است

به گزارش محیانیوز،آخرین پادشاه صفوی، معیرباشی به نام حسنعلی بیگ بسطامی داشت. معیرباشی یا معیارباشی فرد نزدیک و مورداعتماد شاه بود و به همین خاطر خاندان بسطامی و فرزندان او که  تا اواخر دوران قاجار اختیار کامل ضرابخانه را نیز به عهده داشتند، به «معیرالممالک» مشهور شدند.

معیرالممالک‌ها جز این به یک خصلت نیکو هم شهره بودند: سنت حسنه وقف. از این خاندان بناهای موقوفی زیادی مثل مسجد، مدرسه، آب‌انبار، سقاخانه، زورخانه، بازارچه و... به جا مانده است. همچنین مکان‌های معروف دیگری مثل «تکیه دولت» و «شمس العماره» به فرمان ناصرالدین شاه و به مباشرت معیرالممالک ساخته شد.اولی با خرج دولت بنا شد و هزینه دومی را معیرالممالک پرداخت و به شاه تقدیم کرد.

یکی از موقوفه‌های معروف این خاندان مسجد معیرالممالک است که در واقع حکم مدرسه را نیز داشته است و این روزها اگر گذرتان به محله سنگلج تهران و خیابان مهدویان احدی بیفتد بنای آجری و تاریخی این مسجد را خواهید دید. اما بنای امروز محله سنگلج همه آن مسجد-مدرسه‌ای نیست که دوستعلی خان، پسر معیرالممالک  ساخت.

چندوقتی است خبر تخریب مسجد معیرالممالک به سرتیتر خبرهای میراث فرهنگی بدل شده است. اگرچه معاون میراث ‌فرهنگی اداره ‌کل میراث ‌فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان تهران خبر از توقف این تخریب‌ها داد اما کار از کار گذشته بود و مشاهدات مردم محلی می‌گفت رواق‌ها و حجره‌های مسجد توسط هیئت امنای آن تخریب شده است. درحالی که این مسجد ثبت ملی است و مطابق کسی حق دخل و تصرف در آن را نداشت د.

اما این تنها جفایی نیست که در حق مسجد معیرالممالک شده است. این مسجد این روزها تمام کاربری سابق خود را از دست داده است و حتی برای اوقات نماز نیز یا درب آن برای نمازگزاران باز نمی‌شود یا برای مدت کوتاهی فقط یکی از درب‌های مسجد و بخش محدودی از مسجد قابل دسترسی است.

از قدیم مسجد معیرالممالک به خاطر محل قرارگیری آن که در مرکز شهر است مهم و موردتوجه بوده است. به محبوبیت‌های این مسجد برای مردم محلی باید معماری زیبا و فضای وسیع آن را هم افزود. یعنی این مسجد در کنار ارزشی که از نظر تاریخی و هنری دارد، برای مردم نیز مرکزی مهم برای امورات مذهبی و همچنین گردآوری کودکان برای آموزش بوده است.

آیت الله مرحوم محمدتقی فلسفی سالها در این مسجد منبر می‌رفت و در آن ایام معیرالممالک یکی از شلوغترین مساجد شهر بود. در دهه هفتاد و هشتاد این مسجد محل تجمع کودکانی بود که اوقات فراغت خود را در پناه مسجد می‌گذراندند. احکام و ادعیه یاد می‌گرفتند، بازی می‌کردند و خانواده‌ها نیز خیالشان راحت بود که کودک خود را به مسجد امن محله سپرده‌اند.

محرم‌های معیرالممالک نیز تا همین چندسال پیش شلوغ و باشکوه برگزار می‌شده است و نذری امام حسین(ع) از این مسجد به صورت گسترده بین اهالی و مردم تقسیم می‌شد. آب انبار مسجد معیرالممالک سالها دلگرمی مردم محله سنگلج بود که مشکل آب داشتند و حالا درحالی که آب انبار متروکه است خیلی از افراد غیرمحلی خبر ندارند که یک سقاخانه و زورخانه نیز که جزء مجموعه مسجد بوده است به طور کامل تخریب شده است.

رواق های تخریب شده مسجد معیرالممالک

همانطور که گفته شد وقتی بنایی ثبت ملی می‌شود هیچکس جزافراد منصوب شده از طرف میراث فرهنگی تهران حق دخل و تصرف در آن دارند و البته این تصرف نیز صرفا باید برای مرمت و بازسازی بنا طبق اصول باشد، نه تخریب یا تغییر کاربری.

نکته قابل تامل درباره مسجد معیرالممالک این است که افرادی در قامت هیئت امناء یا کلیددار مسجد نه تنها به بنای ساختمان آسیب می‌زنند و بخشی از ارزش هنری و تاریخی آن را از بین می‌برند بلکه حتی کاربری مسجد را نیز از دسترس خارج کرده و بدون هیچ دلیل مشخصی درب آن را روی مردم و نمازگزاران بسته‌اند.

به نظر می‌رسد در اینجا قصور قانون باید به مسئولین گوشزد شود. تنها موضع‌گیری برای توقف عملیات‌های تخریب کافی نیست. در این بین باید تکلیف کسانی که برخلاف قانون اقدام به تخریب بنای ثبت ملی می‌کنند مشخص شود و همچنین برای بازسازی بنا طبق اصول مرمت دستوری صادر شود. اینگونه بی اعتنایی به ارزشهای تاریخی این جرات را به افراد دیگری نیز می‌دهد تا در فقدان عمل به قانون و در سایه ناآگاهی خود به دیگر میراث فرهنگی کشور نیز آسیب بزنند.