آنفولانزا؛ داستان یک بیماری آشنا اما کشنده/جولان آنفولانزا در کشور

ستی مولایی؛ با آغاز فصل مدرسه و تشکیل کلاس‌ها بعد از سه سال سخت کرونایی؛ کودکان و نوجوانان در معرض آنفولانزا قرار گرفته‌اند. فقط کافی است تا در یک مکان عمومی، فردی که مبتلا به آنفولانزا است عطسه کند. این ویروس آن‌قدر صبور است که می‌تواند برای ساعت‌ها زنده بماند و منتظر میزبانی در بدن فرد دیگری شود. حال تصور کنید بدن میزبان جدید، متعلق به یک کودک یا فرد مسنی باشد که بدنشان از ایمنی کمتری نسبت به افراد عادی برخوردار است. چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا روشی برای پیشگیری یا درمان این بیماری خطرناک وجود دارد؟ دارو و واکسن آنفولانزا به میزان کافی در کشور موجود است؟ شاید این‌ها سؤال‌های باشد که در ذهن همه ما این روزها روشن و خاموش می‌شود و می‌خواهیم جواب آن را به‌درستی بدانیم. به همین منظور به بررسی روند ابتلا تا درمان این بیماری می‌پردازیم.

آنفلوانزا چیست؟

 آنفولانزا یک بیماری ویروسی است که بخش‌های بالایی مجراهای تنفسی را درگیر می‌کند. این بیماری 4 نوع شناخته‌شده در جهان دارد که دو نوع A و B بیشتر در فصول سرما به سراغ افراد می‌آید. علاوه برآن آنفولانزای نوع C  از این دو نوع ضعیف‌تر است و به‌راحتی پخش نمی‌شود. این بیماری به ناگاه رخ می‌دهد و نشانه‌هایی مانند تب، کوفتگی و درد در بدن، سردرد، خستگی، از دست دادن اشتها، سرفه‌ی خشک و گلوی دردناک یا خشک را بروز می‌دهد. به‌طورمعمول ویروس نوع A عامل همه‌گیری سالانه‌ای است که رخ می‌دهد. همچنین؛ این ویروس‌ها پیوسته تغییر می‌کنند و ویروس‌های جدیدی را تولید می‌کنند که با ویروس اولی تفاوت‌های زیادی دارند اما برخی از ویژگی‌های آن را حفظ کرده‌اند. این ویروس قوی ممکن است از سالی به سال دیگر تغییر کند و هویت جدیدی پیدا کند و طبیعتاً قدرت حمله و دفاع آن کم‌وزیاد می‌شود.

تفاوت آنفولانزای امسال یا سال‌های قبل

ویروس آنفلوانزا، بسیار هوشمند است و هرچند سال یک‌بار و به‌طور مداوم ساختار آنتی‌ژن یک خود را تغییر می‌دهد به‌طوری‌که؛ سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند آن را شناسایی کند و در چنین مواقعی همه‌گیری آن اتفاق می‌افتد. معمولاً عوامل مختلفی در این تغییر ژنتیکی رخ می‌دهد. تغییر ژنیتیکی طبق بررسی‌ها به‌سوی دوام ویروس تمایل دارد. ویروس‌های که با خصوصیت مخرب سال قبل مقاوم بوده‌اند و درنتیجه توانسته‌اند به رشد خود ادامه دهند.

شیوع آنفلوانزا

ذات ویروس‌ها بدین‌صورت است که نیاز به انتشار و جابجایی دارند. با آغاز فصل سرما پدیده وارونگی هوا اتفاق می‌افتد و محیط‌های بسته تبدیل به مکان‌های حاوی ویروس می‌شوند. ویروس‌های آنفلوانزا موجود در قطرات تنفسی از طریق سرفه و عطسه منتشر می‌شوند در اغلب موارد این انتشار از فردبه‌فرد و معمولاً از طریق تماس دست با آنچه که به ویروس آنفلوانزا آلوده شده است و سپس تماس دست آلوده با دهان و بینی فرد منتقل می‌شود.

چگونه بفهمیم که دچار آنفولانزا شدیم و این علائم کرونا نیست؟!

هر شخص مبتلا به آنفلوانزا ممکن است تمام علائم آنفلوانزا را هم‌زمان نداشته باشد. شیوع ناگهانی تب بالای 38 درجه و سرفه‌های خشک، گلودرد، آب ریزش بینی، احساس ضعف و خستگی، سردرد، بدن درد، استفراغ و اسهال می‌تواند از عوامل مهم این بیماری باشد.

شدت بیماری در افراد مبتلا به آنفلوانزا چقدر است؟

این بیماری سه شکل اصلی دارد؛ در نوع خفیف، بیمار دارای تب بالای 38، گلودرد، سرفه خشک، درد عضلات، ضعف و کسالت، کمبود آب می‌شود ولی خبری از اسهال و استفراغ نیست و حال عمومی بیمار خوب است؛ اما اگر بیمار کمی شرایطش وخیم‌تر شود ممکن است مشکلات تنفسی پیدا کند و خلط فرد تغییر رنگ داده یا خونی شود و همچنین درد قفسه سینه او همراه با افت فشار خون همراه باشد. در نوع حاد این بیماری اگر تکثیر ویروس بیش از 3 روز به همراه تب ادامه پیدا بکند و دیگر مسکن‌ها جواب‌گو نباشد، عفونت باکتریایی به عفونت‌های ویروسی اضافه‌شده و بیمار دچار کم هوشی و بی‌آبی شدید بدن و تنگی نفس می‌شود به‌طوری‌که فرد قادر نخواهد بود حتی یک کلمه سخن بگوید و احساس خفگی می‌کند. در افراد بالغ تعداد تنفس‌ها به بالای 30 تنفس و در کودکان 50 تنفس در دقیقه می رسد و اگر پوست این افراد را نیشگون بگیریم، دیر به حالت اولیه خود بازمی‌گردد.

تأثیر واکسیناسیون آنفلوانزا بر کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری

بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوانزا اواخر مهرماه و اوایل آبان ماه است اما حتی در صورت نزدن واکسن در این بازه زمانی توصیه‌شده است که افراد در معرض خطر در هر موقع از سال که به واکسن آنفلوانزا دسترسی داشتند آن را تزریق کنند. در واقع؛ آنفلوانزا بیماری است که سریعاً همه‌گیر می‌شود و در برخی از عوارض شدید آن در افراد در معرض خطر حتی می‌تواند منجر به بروز عوارض شدید و مرگ هم شود. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، افراد در معرض خطر شامل افراد بالای 65 سال، کودکان، بیماران قلبی عروقی، بیماران مزمن کلیوی، خانم‌های باردار، افراد مبتلا به دیابت، بیماران HIV مثبت هستند که توصیه‌شده است حتماً واکسن آنفلوانزا را بزنند.

مزیت واکس‌های چهار ظرفیتی

ویروس در گردش آنفلوانزا نوع B دو نوع ویکتوریا و یاماگاتا دارد که نوع سه‌ظرفیتی واکسن فقط ویکتورا را پوشش می‌داد و یاماگاتا را ندارد. در حال حاضر مشخص‌شده است که بسیاری از همه‌گیری‌های آنفلوانزا در ایران و جهان از نوع سومش یاماگاتا بوده است که بر این اساس بهتر است در صورت دسترسی واکسن چهار ظرفیتی را بزنیم اما در صورت عدم دسترسی، بازهم توصیه‌شده است که از واکسن سه‌ظرفیتی استفاده کنیم. درزمینه تأثیر واکسیناسیون آنفلوانزا بر کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری مستندات علمی قوی وجود دارد و مزایای این واکسن غیرقابل‌انکار است. یکی از مهم‌ترین اقدامات برای افزایش پوشش واکسیناسیون آنفلوانزا بالا بردن سطح آگاهی پرسنل بخش بهداشت و درمان در این زمینه است و به همین دلیل یک روز در دنیا برای آموزش به پرسنل درخصوص اهمیت واکسیناسیون آنفلوانزا تعیین‌شده است.

تزریق واکسن آنفولانزا به کودکان

کودکان زیر ۹ سال که برای اولین بار واکسن تزریق می‌کنند بایستی در اولین سال، طی ۲ نوبت بافاصله یک ماه به آن‌ها واکسن تزریق شود و در سال‌های بعد تنها یک نوبت کافی است، مقدار واکسن کودکان ۶ ماهه تا سه‌ساله باید نصف مقدار افراد بالغ باشد و همچنین تجویز واکسن برای کودکان زیر ۶ ماه توصیه نمی‌شود. بهتر است واکسن آنفلوانزا درزمانی که کودک مبتلا به بیماری حاد تنفسی و یا بیماری تب‌دار هست تزریق نشود و پس از بهبودی موکول شود.

پیشگیری

اولین و مطمئن‌ترین راه پیشگیری واکسیناسیون است اما اگر هنوز واکسینه نشده‌اید باید بدانید مهم‌ترین نکته در پیشگیری از آنفولانزا جدا کردن فرد بیمار از افراد سالم است. یافته‌ها نشان می‌دهند تمیز نگه داشتن سطوح، شستشوی مکرر دست‌ها و دوری کردن از افرادی که سرفه می‌کنند نمی‌تواند کاملاً از شما محافظت کند، اما ماندن در خانه و قرار نگرفتن در میان عموم می‌تواند تأثیر چشمگیری در پخش نشدن ویروس آنفولانزا داشته باشد. مهدکودک‌ها و مدارس هم در این راستا نقشی مهم را بازی می‌کنند و نباید کودکان مریض را تا زمان بهبود کامل در محیط‌های آموزشی بپذیرند تا سلامت دیگر کودکان به خطر نیافتد. بهترین راهکار این است.

چه زمانی باید فرزند خود را پیش دکتر ببریم؟ 

ویروس آنفولانزا در بین تمام افراد یکی است اما تفاوت آن در شدت آن نهفته است. پس ممکن است در یک فرد باعث مرگ و در فرد دیگر باعث یک بیماری خفیف شود. اما یک سری شرایط خاص باعث می‌شود تا فرد مبتلا از حساسیت بیشتری نسبت به باقی افراد برخوردار باشد. به عنوان مثال سن کمتر از 24 ماه، نقص جسمانی و ضعف سیستم دفاعی کودکان می‌توانند علائم هشدار دهنده باشند. در نتیجه؛ سلامت کودکان را به هیچ‌وجه شوخی نگیرید؛ کودک در هر رده سنی که نشانه‌های حادتر آنفلوانزا در او مشاهده‌شده باید تحت نظر پزشک قرار گیرد. لازم به ذکر است که بدانید کودکان زیر پنج سال و کودکانی که به بیماری‌هایی از قبیل آسم و دیابت مبتلا هستند احتمالاً بیماری آنفلوانزا با مشکلات بیشتری ظاهر می‌شود؛ پس درمان باید سریع‌تر انجام شود.

منابع:

https://scholar.google.com/scholar?q=Influenza+and+its+symptoms+and+treatment&hl=en&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4335-influenza-flu

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/flu/symptoms-causes/syc-20351719