اتحاد علمی هند و آمریکا علیه چین

به گزارش محیانیوز، کشور هند در راستای توسعه علمی خود در صدد دایر کردن «مرکز هند قرن بیست و یکم» در دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیگو در آمریکا است تا ارتباطات جدیدی میان محققان دانشگاه و دانشگاهیان این ۲ کشور ایجاد کند. البته با توجه به سیستم آموزش عالی هند که تقریبا ۵۰ هزار موسسه آکادمیک را دربرمی گیرد، این کار دشواری به نظر می‌رسد، اما این کشور قصد دارد با تامین مالی سفرها و سازماندهی جلسات مربوطه، به تسهیل روابطی که به صورت اساسی شکل نگرفته است، کمک کند. برای مثال، یک دانشمند اقیانوس‌شناسی در موسسه اقیانوس‌شناسی «اسکریپس» (Scripps) کالیفرنیا به استخدام درآمده است تا محققان آمریکایی را با همتایان هندی خود مرتبط کند و شرایطی را فراهم آورد که پروژه‌هایی در زمینه افزایش سطح دریا در اقیانوس هند تعریف شوند.

مسئولان کشور هند معتقدند که این مرکز در پرتو قدرت اقتصادی و علمی رو به رشد هند تاسیس شده است و در این راستا نیاز آشکاری به تحقیقات و سیاست‌هایی وجود دارد که در قالب روابط دیپلماتیک آمریکا و هند شکل بگیرند.

رو برگرداندن از چین

از آنجا که مشارکت‌های تحقیقاتی بین آمریکا و چین به دلیل تنش‌های سیاسی بین این دو کشور به شدت کاهش یافته است، موسسات علمی آمریکا به دنبال همکاری با کشورهای دیگر هستند. از این رو، هند به منبع محبوبیت فزاینده‌ای برای دانشجویان بین‌المللی و مشارکت‌های تحقیقاتی برای آمریکا تبدیل شده است. البته این مشارکت‌ها چالش‌های جدیدی را به همراه دارد و موسسات در حال بررسی تفاوت‌های ساختاری و فرهنگی قابل توجه سیستم‌های آموزش عالی و همچنین موانع نظارتی و سیاسی این کشورها هستند.

اما چرا هند مورد توجه آمریکا قرار گرفته است، سوالی است که دلایل متعددی به همراه دارد. یکی اینکه هند ۳۸ میلیون دانشجو دارد که منبع عظیمی از ذهن‌های جوان باهوش به شمار می‌رود؛ به ویژه اینکه آمریکا اخیرا با کاهش علاقه دانشجویان چینی به تحصیل و کار در آمریکا مواجه است.

از سوی دیگر، هند با دسترسی به زیرساخت‌ها و انجمن‌های علمی پیشروی جهان در آمریکا می‌تواند بخش‌های تحقیقاتی و آموزش عالی خود را بیشتر تقویت کند.

به طور کلی باید گفت که قدرت علمی رو به رشد هند، احتمالا همکاری‌های بین‌المللی قابل توجهی را نسبت به گذشته رقم خواهد زد. در مورد توسعه علم در هند می‌توانیم به گزارش سال ۲۰۱۹ پایگاه داده اسکوپوس اشاره کنیم که در آن هند به عنوان چهارمین کشور تولید کننده مقاله انتخاب شد و از نظر تعداد کل انتشارات تحقیقاتی در آن سال جایگزین کشور آلمان شد.

به غیر از این، به گزارش مجله «نیچر»، سهم هند در توسعه علوم طبیعی بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ حدود پنج درصد افزایش یافت و این کشور برای اولین بار در بین ۱۰ کشور پیشرو در این حوزه‌ها قرار گرفت.

لزوم مقررات برای همکاری

هایدی آرولا، دستیار معاون رئیس‌جمهور برای مشارکت‌ها و برنامه‌های جهانی در دانشگاه پوردو در وست لافایت ایندیانا، می‌گوید برای ایجاد مشارکت‌های پایدار، دولت هر ۲ کشور باید مقرراتی را که مانع همکاری و تبادل اساتید می‌شود، اصلاح کنند. محققان و دانشجویان هم باید ارزش این ارتباطات فرامرزی را ببینند، مانند مطالعه نمونه‌های موفق محققان آمریکایی و هندی که با هم کار می‌کنند.

به گفته آرولا، مشارکت‌های نهادی در مورد روابط بین افراد است و نه بین نهادها.

دیا کات، مشاور انجمن دانشگاه‌های هند در دهلی در زمینه همکاری‌های بین‌المللی، می‌گوید که هند و آمریکا نقاط مشترک بسیاری برای همکاری دارند و آرمان‌های دموکراتیک مشترک و احترام به آزادی آکادمیک، آنها را به شرکای طبیعی تبدیل می‌کند.

تفاوت‌های اساسی بین سیستم‌های تحقیقاتی و آموزشی در آمریکا و هند وجود دارد که خطر همکاری را تهدید می‌کند.

دات می‌گوید: دهه‌ها کمبود بودجه، باعث شده که هند علی‌رغم اینکه سیستم آموزشی بزرگی دارد، هیچ دانشگاهی در سطح جهانی نداشته باشد. در شاخص «نیچر»، هند فقط موسسه علوم هند در بنگلور را در فهرست ۱۵۰ موسسه آکادمیک پیشروی جهان در علوم طبیعی دارد که آن هم در رده ۱۲۲ در سال ۲۰۲۲ قرار داشت.

آمار نشان می‌دهد که هند کمتر از یک درصد از تولید ناخالص داخلی خود را در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند که این میزان بسیار کمتر از چین با ۴/۲ درصد و آمریکا با ۴/۳ درصد است.

حوزه‌های همکاری

انگیزه تقویت روابط بین آمریکا و هند در ماه مه سال گذشته یعنی زمانی افزایش یافت که جو باید، رئیس جمهور آمریکا و نارندرا مودی، نخست وزیر هند در ملاقاتی با یکدیگر، طرح ابتکاری مشترکی را برای تقویت همکاری‌های پژوهشی در حوزه‌های فضا، دفاع و فناوری‌های جدید مطرح کردند.

این طرح شامل توافقی بین بنیاد ملی علوم آمریکا و آژانس‌های علمی هند به منظور راه اندازی ۳۵ برنامه مشترک مالی در زمینه‌هایی از جمله هوش مصنوعی و فناوری‌های کوانتومی است. طرح دیگر مبادله دانشمندان و مهندسان آمریکایی و هندی در زمینه تحقیقات نظامی و فضایی است که براساس آن، افراد می‌توانند در سازمان‌های دولتی یکدیگر کار کنند.

«فیلیپ آلتباخ» (Philip Altbach)، استاد بازنشسته در کالج بوستون در ماساچوست، جایی که سیستم‌های آموزش عالی جهانی را مطالعه کرده است، می‌گوید: این ابتکار نشان می‌دهد که هر ۲ دولت در مورد مشارکت علمی جدی هستند و می‌توانند موسسات آموزش عالی را تشویق کنند تا پل‌های خود را بسازند.

جایگاه هند در پژوهش دنیا

براساس رده‌بندی «اسکوپوس»، چین اولین کشور از نظر تولید محتوای علمی و آمریکا در رده دوم قرار دارد. در این جدول، هند در رده چهارم و ایران در رده پانزدهم قرار دارد.

به ادعای نشریه «تایمز»، هند یکی از قطب‌های تحقیقاتی در حال رشد در جهان است. براساس پایگاه داده بینش تحقیقاتی SciVal، بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ خروجی تحقیقاتی هند حدود ۵۴ درصد رشد داشته که این میزان بیش از ۲ برابر میانگین جهانی و بسیار بیشتر از همتایان غربی آن است که از نظر دانشگاهی تثبیت شده‌اند. به طور کلی، میانگین جهانی رشد تحقیقات بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ حدود ۲۲ درصد است.

هند بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ حدود ۱/۳ میلیون مقاله علمی تولید کرده است و از این نظر بعد از چین با ۴/۵ میلیون مقاله، آمریکا با ۴/۴ میلیون و انگلیس با ۱/۴ میلیون مقاله قرار می‌گیرد. با سرعت رشدی که هند دارد، می‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده‌ای نزدیک از نظر حجم تحقیقات از انگلیس پیشی خواهد گرفت.

با این حال، هند با ۱/۳ میلیون مقاله دانشگاهی در این دوره زمانی فقط حدود ۸/۹ میلیون استناد دریافت کرده است. به این معنا که از نظر تاثیر تحقیقات تولید شده هند در جایگاهی پایین‌تر از تعداد مقالات و رتبه نهم قرار می‌گیرد. این امر نشان می‌دهد که تلاش و بودجه بیشتر کیفیت مقالات را بالا می‌برد و تاثیرگذاری آنها را بیشتر می‌کند.

این جدول نشان می‌دهد که خروجی علمی چین بیش از سه برابر هند و تعداد استنادات مقالاتش پنج برابر هند است. پربارترین زمینه تحقیقاتی هند مهندسی و فناوری است که ۵۲/۶ درصد از کل تولیدات تحقیقاتی این کشور را به خود اختصاص داده است. تمرکز اصلی این زمینه تحقیقاتی به طور مساوی بین مهندسی نفت و علوم کامپیوتر تقسیم شده است و به دنبال آن تحقیقات در علوم طبیعی با ۳۶ درصد و علوم زیستی و پزشکی با ۳۵ درصد قرار می‌گیرد.

جالب اینجاست که هند ۱۹ درصد از بازده تحقیقاتی خود را با همکاری‌های بین‌المللی تولید می‌کند که با میانگین جهانی ۲۱ درصد مطابقت دارد و با نزدیک‌ترین رقبای خود همسو است. این تلاش‌ها در نهایت رشد میانگین پژوهشی ۳۵ درصدی را برای هند به ارمغان آورده است.

چرا هندی‌ها در فناوری خوبند؟

در پاسخ به اینکه چرا هندی‌ها در فناوری خوبند باید گفت سیستم آموزشی، فرهنگ و تربیت همه و همه موثرند.

هند کشوری با فناوری است و صنعت فناوری سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی هند دارد. فناوری نقش مهمی در سیستم آموزشی هند دارد، زیرا می‌تواند به غلبه بر معایب یا مشکلاتی که اغلب توسط کودکان روستایی به دلیل عدم دسترسی به منابع تجربه می‌کنند، کمک کند.

بسیاری از دانشجویان در هند مشاغل فناوری اطلاعات را با دستمزدهای بالا و تقاضای بین‌المللی یکی از بهترین گزینه‌ها برای اشتغال می‌دانند. با دانشجویانی که به دنبال فرصت‌هایی در خارج از کشور هستند، فناوری اطلاعات به یک رشته مورد علاقه برای دانشجویان در هند تبدیل شده است.

در واقع، دانشجویان گروهی هستند که مشتاق‌تر برای ورود به این بخش هستند. هدف اصلی دانشجویان از تحصیل در رشته کامپیوتر فقط ارضای کنجکاوی یا علاقه آنها نیست، بلکه به این دلیل است که آنها آن را به عنوان یک روش شغلی آسان با حقوق بالا می‌بینند.

جدای از این موضوع بحث فرهنگ و تربیت هندی‌ها پیش می‌آید. هندی‌ها روش زندگی جالب و طبیعتی آرام و متین دارند که آنها را در مواجهه با تمام موقعیت‌های استرس‌زا حفظ می‌کند. در واقع همین سرسختی ذهنی است که آنها را در حل پیچیده‌ترین مسائل فناوری اطلاعات و در نهایت تبدیل شدن به متخصصان جهان در فناوری کلیدی کمک می‌کند.

تغییر رویکرد هند

هند از نظر تاریخی ایدئولوژی خاصی تحت عنوان «خودت انجام بده» دارد و بر این اساس ترجیح می‌دهد تلاش‌های تحقیقاتی اش را در محدوده سواحل خود متمرکز کند. اما آلتباخ معتقد است که این کشور اخیرا رویکردش را تغییر داده و بیشتر از قبل نگاهی به خارج از کشور دارد.

به طور مثال، در سال ۲۰۲۰، دولت هند یک استراتژی آموزشی را راه اندازی کرد که همکاری بین‌المللی را ترویج می‌کند. شکیلا شمسو، افسر سابق دپارتمان آموزش عالی هند و یکی از نویسندگان استراتژی آموزش، می‌گوید بخشی از این استراتژی تا سال ۲۰۴۰ ادغام موسسات آموزش عالی است تا دانشگاه‌های خود را به سمت چند رشته‌ای سوق دهد.

به گفته شمسو، هند با تغییر این استراتژی قصد دارد بودجه آموزشی خود را از سه درصد تولید ناخالص داخلی به ۶ درصد برساند و با این کار زمینه‌های همکاری و طرح‌های مشترک با موسسات خارج از کشور را فراهم کند و در نهایت خود را به مقصد جهانی برای دانشجویان و اعضای هیات علمی خارجی تبدیل کند. این کشور همچنین قصد دارد که با کمک دانشگاه‌های خارج از کشور، پردیسی را در هند افتتاح کند و ۲ دانشگاه استرالیایی دیکین و ولونگونگ اولین موسساتی خواهند بود که در این طرح مشارکت خواهند کرد.

شمسو می‌گوید: تغییرات در مقیاس بزرگ زمان می‌برد، اما پیشرفت‌هایی در حال انجام است. در ماه اوت، پارلمان هند پیشنهادی توسط سیاست آموزشی ملی ۲۰۲۰ برای یک بنیاد تحقیقات ملی جدید تصویب کرد که در وزارت علوم و فناوری اجرا خواهد شد و ۵۰۰ میلیارد روپیه (۶ میلیارد دلار) در طول پنج سال از سوی بخش عمومی و خصوصی به تحقیقات اختصاص خواهد یافت.

روابط علمی هند و کشورهای دیگر

مجله نیچر در نموداری روابط علمی هند را با کشورهایی چون آمریکا، آلمان، انگلستان، چین و فرانسه به تصویر کشیده است که در زیر مشاهده می‌کنید. این نمودار به خوبی نشان می‌دهد که ارتباط علمی هند و آمریکا به مراتب پربارتر از ارتباط علمی با کشورهایی چون آلمان بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ است. در همین بازه زمانی ارتباط علمی این کشور با چین با سرعت بسیاری همراه بود و به ۲۷۶ درصد رسید.

سرمایه‌گذاری سخاوتمندانه

آلتباخ معتقد است که محدودیت‌های مالی موجود در هند به این معناست که اکثر محققان فاقد تجهیزات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای انجام تحقیقات پیشگامانه هستند و به همین دلیل هند آمادگی لازم را برای همکاری جهانی ندارد. اما آرولا معتقد است که طرح‌های جدید با حمایت مالی سخاوتمندانه می‌تواند به غلبه بر این موانع کمک کند.

«شورای موسسه‌های فناوری هند» -که ۲۳ موسسه فناوری را اداره می‌کند- و «انجمن دانشگاه‌های آمریکا» -سازمانی متشکل از ۶۵ دانشگاه پیشروی آمریکا- در ماه سپتامبر گذشته از ایجاد یک «موسسه چالش‌های جهانی هند- آمریکا» خبر داد که با بودجه اولیه حداقلی ۱۰ میلیون دلار آمریکا به صورت مشترک تاسیس خواهد شد.

انجمن دانشگاه‌های آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد: این موسسه موسسات تحقیقاتی و آموزش عالی ۲ کشور را در یک شبکه مجازی گردهم می‌آورد تا در برنامه‌های تحقیقاتی مشترک برای مقابله با چالش‌هایی که می‌تواند بر امنیت، رفاه و ثبات هر ۲ کشور تاثیر بگذارد، همکاری کنند. موفقیت این ابتکار به تامین بودجه کافی بلندمدت بستگی دارد و تعهدات مالی باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا تاثیرگذار باشد.

تسهیل در صدور روادید هندی‌ها

یکی از موانع اصلی همکاری علمی بین هند و آمریکا بروکراسی نظارتی است. به گفته کارشناسان، مشکلات طولانی در پرداخت ویزا در وزارت امور خارجه آمریکا باعث شده است که دانشگاهیان هندی بیش از ۱۲ ماه منتظر بمانند. چنین تاخیری‌، شرکت در نشست‌ها و کنفرانس‌های علمی که در آمریکا برگزار می‌شوند را برای محققان هندی عملا ناممکن می‌کند و مانع اجرای روان مشارکت‌های پژوهشی می‌شود.

از این رو، انجمن دانشگاه‌های آمریکا با همکاری کنسولگری‌های این کشور در هند، قول صدور یک میلیون ویزا برای شهروندان هندی را در سال ۲۰۲۳ دادند.

این انجمن همچنین با مذاکراتی با وزارت امور خارجه قصد دارد حتی قانونی برای اصلاح سیستم‌های مهاجرتی تصویب کند. با این حال، حفظ روابط دیپلماتیک بین بزرگ‌ترین دموکراسی‌های جهان یک اقدام متعادل کننده به نظر می‌رسد که تنش‌های اخیر بین کانادا و هند بر آن تاکید کرده است. ادعاهای کانادا مبنی بر دست داشتن هندی‌ها در قتل یک شهروند کانادایی در ماه ژوئن در دانشگاه بریتیش کلمبیا در ارتباط با جدایی‌طلبی سیک‌ها منجر به وخامت سریع روابط بین دو کشور شده است و هند قصد دارد که این محدودیت‌ها را با همکاری‌های علمی با آمریکا برای دانشگاهیان خود حل و فصل کند.

ارتباط مستقیم دانشگاه‌های ۲ کشور

در راستای همکاری‌های علمی بین هند و آمریکا، دانشگاه‌هایی نیز ارتباط مستقیم با یکدیگر ایجاد کرده‌اند و در رشته‌های خاص در حال همکاری هستند. به طور مثال، دانشگاه پردو با موسسات هندی از جمله موسسه علوم هند و دانشگاه آندرا برای همکاری و ایجاد تخصص در زمینه‌هایی مثل انرژی‌های تجدیدپذیر و علوم دارویی موافقت‌نامه‌هایی امضا کردند.

این ارتباط به دانشگاه پردو کمک می‌کند تا اعضای هیات علمی با اصالت هندی خود را به ۲۶۵ نفر و تعداد دانشجویان هندی‌اش را به بیش از ۲ هزار نفر برساند و به این ترتیب هندی‌ها بزرگ‌ترین گروه دانشجویان بین‌المللی این دانشگاه را تشکیل خواهند داد.

آموزش دانشجویان قبل از ورود به آمریکا

کارشناسان اظهار نگرانی می‌کنند که ایجاد مشارکت‌های بین‌المللی با دانشمندان هندی باید چارچوب‌های خاص خود را داشته باشد. به طور مثال، از آنجا که برنامه‌ها و پروژه‌های مشترک دارای بخش‌های پویای زیادی است، باید افرادی انتخاب شوند که مسئول و پاسخگو هستند.

آنها می‌گویند انتخاب شریک سازمانی مناسب برای ادامه راه بسیار مهم است. دانشگاه پردو تاکنون «تماس‌های سردی» از موسسات هندی دریافت می‌کند که به دلیل عدم تطابق فرهنگی این ۲ کشور است. براین اساس هم موسسات باید اهداف سازگاری را دنبال کنند و هم دانشجویان آمریکایی باید در مورد فرهنگ هند آموزش ببینند.

به همین دلیل است که متخصصان در مرکز هند قرن بیست و یکم در حال برنامه‌ریزی برای حمایت از اعضای هیات علمی با کمک مشوق‌ها و کمک‌های مالی هستند تا بتوانند محتوای بیشتری در مورد هند در دوره‌های اقتصادی مختلف تولید کنند. آنها امیدوارند که این امر به افزایش علاقه دانشجویان به کشور هند کمک خواهد کرد.

در کل، کارشناسان معتقدند که این فقط تحقیق و آموزش عالی نیست که از همکاری بین این ۲ کشور سود می‌برد. این حرکت هوشمندانه سیاسی هم هست و در دنیای نامطمئن و پرنوسان امروزی، ایجاد تفاهم نزدیک‌تر بین کشورها از طریق کار، تحصیل و زندگی مشترک، راه بهتری برای حل اختلافات و اختلافات است.